Sumatra, Indonezi – Me dorën e tij ai shtrënguar fort për t’ia mbyllur gojën, ajo nuk mund të bërtiste, kujton vajza 16-vjeçare – dhe askush nuk ishte aty për ta dëgjuar gjithsesi.
Ajo përshkruan se si shefi i saj e përdhunoi atë mes pemëve të larta në një plantacion të vajit të palmës indoneziane që furnizon disa prej markave kozmetike më të njohura në botë. Pastaj ai i vuri një sëpatë në fyt dhe e paralajmëroi: Mos trego.
Në një plantacion tjetër, një grua me emrin Ola ankohet për ethe, kollitje dhe gjakderdhje nga hunda pas viteve që spërkat pesticide të rrezikshme pa mjete mbrojtëse. Duke fituar vetëm 2 dollarë në ditë, pa përfitime shëndetësore, ajo nuk ka mundësi të vizitohet tek një mjek.
Qindra milje larg, Ita, një grua e re, vajton dy foshnjat që humbi në tremujorin e tretë të shtatzanisë. Ajo rregullisht mblidhte ngarkesa disa herë më shumë se pesha e saj gjatë të dy shtatëzënësive, nga frika se do të pushohej nga puna.
Këto janë gratë e padukshme të industrisë së vajit të palmës, midis miliona vajzave, nënave dhe gjysheve që mundohen në plantacione të mëdha nëpër Indonezi dhe Malajzinë fqinje, të cilat së bashku prodhojnë 85 përqind të vajit vegjetal më të gjithanshëm në botë.
Vaji i palmës gjendet në gjithçka, nga patatinat dhe pilulat e ushqimi për kafshët shtëpiake, dhe gjithashtu përfundon në zinxhirët e furnizimit të disa prej emrave më të mëdhenj në biznesin e bukurisë prej 530 miliardë dollarësh, përfshirë L’Oréal, Unilever, Procter & Gamble, Avon dhe Johnson & Johnson, duke ndihmuar gratë në të gjithë botën të ndjehen të përkëdhelura dhe të bukura.
Associated Press kreu hetimin e parë gjithëpërfshirës duke u përqëndruar në trajtimin brutal të grave që punojnë në prodhimin e vajit të palmës, duke përfshirë plagën e fshehur të abuzimit seksual, duke filluar nga ngacmimet verbale dhe kërcënimet për përdhunim.
Kjo është pjesë e një vështrimi më të gjerë në industri që ekspozoi abuzime të shumta e të përhapura në të dy shtetet, përfshirë trafikimin e qenieve njerëzore, punën e fëmijëve dhe skllavërinë e plotë.
Gratë janë të ngarkuara me disa nga punët më të vështira dhe të rrezikshme të industrisë, duke kaluar orë të tëra deri në ujë të ndotur nga rrjedhjet kimike dhe duke mbajtur ngarkesa aq të mëdha sa që me kalimin e kohës, mitrat e tyre mund të shkatërrohet dhe të dalë jashtë.
Shumë prej tyre janë punësuar nga nënkontraktorët çdo ditë pa përfitime, duke kryer të njëjtat punë për të njëjtat kompani për vite me radhë – madje edhe dekada. Ata shpesh punojnë pa pagesë për të ndihmuar burrat e tyre të përmbushin normat ditore ndryshe të pamundura.
“Pothuajse çdo plantacion ka probleme në lidhje me fuqinë punëtore”, tha Hotler Parsaoran, i grupit jofitimprurës indonezian Saëit Ëatch, i cili ka kryer hetime të gjera për abuzimet në sektorin e vajit të palmës. “Por kushtet e punëtoreve femra janë shumë më të këqija se burrat.”
Parsaoran tha se është përgjegjësi e qeverive, prodhuesve, blerësve të mëdhenj shumëkombësh dhe bankave që ndihmojnë në financimin e zgjerimit të plantacioneve për të trajtuar çështje që lidhen me vajin e palmës, i cili renditet në më shumë se 200 emra përbërësish dhe ndodhet në gati tre nga katër produkte të kujdesit personal – në gjithçka, nga boja për vetulla deri te kremrat kundër rrudhave.
AP intervistoi më shumë se tre duzina grash dhe vajzash nga të paktën 12 kompani në të gjithë Indonezinë dhe Malajzinë.
Për shkak se raportet e mëparshme kanë rezultuar me hakmarrje ndaj punëtorëve, ato identifikohen vetëm nga emra të pjesshëm ose pseudonime.
Ata u takuan me gazetaret femra të AP fshehurazi brenda kazermave të tyre ose në hotele, kafene apo kisha, ndonjëherë natën vonë, zakonisht pa burra të pranishëm në mënyrë që të flisnin hapur.
Qeveria mMalajziane tha se nuk kishte marrë asnjë raport për përdhunime në plantacione, por Indonezia pranoi se abuzimi fizik dhe seksual duket të jetë një problem në rritje, me shumicën e viktimave që kanë frikë të flasin.
Kurse AP ishte në gjendje të mbështesë një numër historish të grave duke rishikuar raportet e policisë, dokumentet ligjore, ankesat e paraqitura te përfaqësuesit e sindikatës dhe llogaritë e mediave lokale.
Gazetarët gjithashtu intervistuan pothuajse 200 punëtorë të tjerë, aktivistë, zyrtarë qeveritarë dhe avokatë, përfshirë disa që ndihmuan vajzat dhe gratë e bllokuara të arratiseshin, të cilat konfirmuan se abuzimet ndodhnin rregullisht.
Indonezia është prodhuesi më i madh në botë i vajit të palmës, me rreth 7.6 milion gra që punojnë në fushat e saj, rreth gjysma e fuqisë punëtore totale, sipas ministrisë së fuqizimit të grave.
Në Malajzinë shumë më të vogël, shifrat janë më të vështira për t’u gjetur për shkak të numrit të madh të migrantëve të huaj që punojnë pa regjistrim.
Në të dy vendet, AP gjeti breza grash nga të njëjtat familje që kanë shërbyer si pjesë e shtyllës kurrizore të kësaj industrie.
Disa filluan të punojnë si fëmijë së bashku me prindërit e tyre, duke mbledhur bërthama të rëna dhe duke pastruar pemët nga shkurret me nja satër.