Vendimi i fundit i Gjykatës Penale Ndërkombëtare (GJNP) për të lëshuar një urdhër-arresti ndaj kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu dhe ish-ministrit të tij të Mbrojtjes, Yoav Gallant, ka tronditur botën juridike dhe diplomatike. Ky akt ka ndezur një debat të thellë mbi kufijtë e drejtësisë ndërkombëtare dhe legjitimitetin e së drejtës së një shteti për t’u vetëmbrojtur kundër kërcënimeve ekzistenciale.
Një vendim që sfidon sovranitetin dhe vetëmbrojtjen
Gjykata Penale Ndërkombëtare, e cila vepron si një mjet i “shkallës së fundit” kur shtetet nuk mund ose nuk duan të veprojnë, ka marrë një hap të paprecedentë duke akuzuar Netanyahun dhe liderë të tjerë izraelitë për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit. Kjo vjen në një kohë kur Izraeli është përballur me sulme brutale nga Hamas, të cilat përfshinë masakrimin e mbi 1,200 civilëve izraelitë dhe rrëmbimin e qindra të tjerëve gjatë sulmeve të 7 tetorit 2023.
Izraeli, një demokraci me një sistem të pavarur ligjor dhe të njohur për standartet e larta të drejtësisë, ka argumentuar se është plotësisht i aftë të hetojë dhe të trajtojë çdo akuzë për shkelje. Ministria e Jashtme izraelite e ka quajtur këtë vendim një sulm të politizuar ndaj sovranitetit të vendit. “Asnjë demokraci tjetër me një sistem të pavarur nuk është trajtuar kaq paragjykueshëm nga një gjykatë ndërkombëtare,” deklaroi zëdhënësi Oren Marmorstein.
Vetëmbrojtja e Izraelit: Një e drejtë e garantuar ndërkombëtarisht
Në çdo konflikt, mbrojtja e popullsisë civile është parësore. Hamas, një organizatë terroriste e njohur ndërkombëtarisht, ka përdorur civilët palestinezë si mburojë njerëzore, duke krijuar një situatë tragjike për të dyja palët. Përgjigjja e Izraelit ka qenë e fokusuar në neutralizimin e këtij kërcënimi, ndërkohë që ka synuar të minimizojë viktimat civile. Mbyllja e pikave kufitare dhe kufizimi i furnizimeve janë masa të mirëmenduara që kanë për qëllim dobësimin e një armiku të pamëshirshëm, jo penalizimin e popullatës së pafajshme.
Kryeministri Netanyahu dhe liderë të tjerë izraelitë kanë kritikuar këtë vendim si një përpjekje për të delegjitimuar të drejtën e Izraelit për t’u mbrojtur. Edhe presidenti amerikan Joe Biden ka dënuar këtë veprim, duke shprehur mbështetje të plotë për Izraelin dhe duke theksuar se “asnjë vend nuk duhet të tolerojë kërcënime të tilla ndaj sigurisë së tij.”
Standardet e dyfishta të drejtësisë ndërkombëtare
Vendimi i GJNP-së ngre shqetësime të mëdha mbi objektivitetin e drejtësisë ndërkombëtare. Ndërsa akuzohen liderët izraelitë, shumë veprime të Hamasit – duke përfshirë masakrat, rrëmbimet, përdhunimet dhe torturat – janë minimizuar ose anashkaluar. Për më tepër, fakti që disa nga liderët e Hamasit të akuzuar janë vrarë në konflikt, përfshirë Yahya Sinwar dhe Ismail Haniyeh, ilustron një tjetër pengesë praktike për zbatimin e drejtësisë.
Kritikët e këtij vendimi argumentojnë se GJNP-ja nuk është konsistente në qasjen e saj. Ndërsa disa shtete anëtare të gjykatës kanë refuzuar të arrestojnë individë të tjerë me urdhër-arreste, si presidenti rus Vladimir Putin, këto raste tregojnë kufizimet praktike dhe politizimin e këtij institucioni.
Pasojat dhe sfidat përpara
Megjithëse është e paqartë nëse Netanyahu dhe Gallant do të përballen ndonjëherë me drejtësinë në Hagë, ky urdhër-arrest pritet të ndërlikojë marrëdhëniet ndërkombëtare të Izraelit. Por përtej implikimeve simbolike, ky veprim mund të pengojë përpjekjet për një armëpushim të qëndrueshëm dhe të minojë përpjekjet për paqe në rajon.
Izraeli, si një vend që ka përjetuar luftëra dhe kërcënime të vazhdueshme për ekzistencën e tij, vazhdon të jetë një shembull i qëndresës dhe angazhimit ndaj vlerave demokratike. Në këtë moment delikat, ndërkombëtarët duhet të mendojnë me kujdes mbi ndikimin e vendimeve të tilla dhe të sigurojnë që drejtësia të mos bëhet peng i politikës.
Gjykata e Hagës ka për qëllim të mbrojë drejtësinë ndërkombëtare, por vendime të tilla mund të dëmtojnë më shumë sesa të ndihmojnë. Në rastin e Izraelit, një shteti demokratik që përballet me sfida ekzistenciale, është e rëndësishme që bota të njohë të drejtën e tij legjitime për vetëmbrojtje. Drejtësia ndërkombëtare duhet të jetë e drejtë, e paanshme dhe e ndjeshme ndaj realiteteve të rënda të terrorizmit dhe luftës.