Një investigim i ri ka nxjerrë në pah rolin e diskutueshëm të USAID në financimin e mediave dhe gazetarisë në mbarë botën. Kjo çështje është bërë edhe më e ndjeshme pas vendimit të Donald Trump për të ngrirë fondet e ndihmës së huaj, përfshirë ato të destinuara për mbështetjen e mediave.
USAID: Investitor i “pavarësisë” mediatike?
Gjatë viteve të fundit, USAID ka financuar:
- Më shumë se 6,000 gazetarë
- Rreth 700 redaksi të pavarura
- Gati 300 organizata të shoqërisë civile që fokusohen në media në mbi 30 vende të ndryshme
Një raport i Lee Fang, një gazetar investigativ, ka ekspozuar mënyrën se si fondet e USAID shpesh kanë qenë të kanalizuara përmes organizatave si National Endowment for Democracy (NED), duke ndikuar kështu rrjedhën editoriale dhe përmbajtjen e lajmeve. Në disa raste, sipas raportimeve, financuesit amerikanë kanë ndikuar në vendimet editoriale të mediave që përfitonin fonde nga kjo agjenci.
Shembuj të ndikimit të USAID në media
Disa nga organizatat që kanë përfituar mbështetje financiare përfshijnë:
- Coda Story, një media me bazë në New York, e cila ka marrë fonde për të “luftuar dezinformimin rus”.
- Projekti për Raportimin e Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit (OCCRP), i njohur për ekspozimin e skandaleve si Panama Papers, që ka marrë 11 milionë dollarë nga fondet e qeverisë amerikane.
- Internews, një organizatë që operon në Evropë, Amerikën Latine dhe Lindjen e Mesme, e cila është e varur pothuajse tërësisht nga USAID.
Shqipëria dhe financimi i USAID
Në raportimet ndërkombëtare, Shqipëria nuk përmendet specifikisht, por vendi ynë ka përfituar miliona euro për “gazetari të pavarur”. Një grusht mediash dhe gazetarësh kanë marrë fonde nga USAID për të promovuar lirinë e shtypit dhe gazetarinë cilësore, por në praktikë, pavarësia editoriale e mediave shqiptare vazhdon të jetë e diskutueshme.
Sipas burimeve, disa organizata të lidhura me sektorin mediatik kanë përfituar shuma të mëdha fondesh për trajnime dhe projekte, por efektiviteti i tyre mbetet për t’u parë. Instituti i Medias dhe disa gazetarë të njohur që shfaqen rregullisht nëpër studio televizive kanë marrë fonde për të promovuar gazetarinë e lirë, por çështja e ndikimit të qeverisë në media mbetet problematike.
A po përfundon një epokë?
Tërheqja e USAID nga financimi i mediave po ndikon drejtpërdrejt në mbijetesën e shumë redaksive që kanë qenë të varura nga këto fonde. Ky është një moment kyç për të kuptuar nëse media e ashtuquajtur e pavarur do të mbijetojë pa mbështetjen e jashtme apo nëse do të fillojë të kërkojë financime nga burime të tjera, përfshirë qeverinë shqiptare ose donatorë të rinj ndërkombëtarë.
Për momentin, SHBA ka ngrirë mbi 268 milionë dollarë fonde të destinuara për mbështetjen e gazetarisë në mbarë botën, duke vendosur në pikëpyetje rolin e USAID në ndërtimin e një peizazhi mediatik të paanshëm dhe të lirë. Nëse këto fonde nuk rikthehen, shumë media “të pavarura” mund të detyrohen të rishikojnë modelin e tyre të mbijetesës.
A është ky fundi i një epoke për gazetarinë e sponsorizuar nga Perëndimi? Apo do të dalin në pah mënyra të reja për të mbështetur pavarësinë mediatike? Kjo mbetet për t’u parë në muajt e ardhshëm.