Në një kohë kur rritja e çmimeve po ndikon drejtpërdrejt në fuqinë blerëse të qytetarëve, konsumatorët shqiptarë po shprehin shqetësime gjithnjë e më të mëdha mbi politikat e çmimeve të rrjeteve të mëdha të supermarketeve. Kjo ka nxitur një debat publik mbi transparencën e tregtarëve dhe rolin e institucioneve në garantimin e një tregu të drejtë dhe të barabartë për të gjithë.
Një rast konkret që ilustron këtë situatë është djathi “Dodoni Light 400g”, i cili në Greqi, në rrjetin e supermarketeve Sklavenitis, shitet për 6 euro (rreth 597 lekë, bazuar në kursin e këmbimit 1 euro = 99.5 lekë). Ndërkohë, në Shqipëri, rrjeti i supermarketeve Conad e shet të njëjtin produkt për 1,179 lekë, pothuajse dy herë më shtrenjtë.
Nga prodhuesi tek raftet e supermarketeve: si ndryshon çmimi?
Rrjetet e mëdha të supermarketeve nuk e blejnë këtë produkt në të njëjtat kushte si një konsumator i zakonshëm. Një rrjet ndërkombëtar si Conad ka mundësinë të blejë drejtpërdrejt nga prodhuesi, duke siguruar një kosto më të ulët për shkak të blerjeve me shumicë.
Duke marrë parasysh marzhin mesatar të supermarketeve greke, çmimi i mundshëm i këtij produkti nga prodhuesi është rreth 4.62 euro (459 lekë).
Nëse kësaj shifre i shtojmë:
- Taksa doganore prej 20% → 91.8 lekë
- TVSH prej 20% → 110 lekë
- Kostot e transportit → 50 lekë/njësi
Atëherë, çmimi total i importit të produktit në Shqipëri arrin rreth 662 lekë.
Kjo do të thotë se çmimi i shitjes në Conad është mbi 500 lekë më i lartë se kostoja e mundshme e importit, një diferencë e madhe që shton dyshimet për praktika të mbivlerësimit të çmimeve.
A po abuzohet me çmimet?
Ky rast nuk është i izoluar. Shumë produkte, sidomos ato të importuara, shiten në Shqipëri me një diferencë të madhe krahasuar me vendet fqinje. Kjo ka çuar në shtimin e thirrjeve për bojkot të supermarketeve të mëdha, me konsumatorët që kërkojnë më shumë transparencë dhe ndërhyrje nga institucionet për të shmangur abuzimet.
Në shumicën e vendeve të Bashkimit Europian, ekzistojnë mekanizma rregullatorë që mbikëqyrin çmimet dhe krijojnë një balancë midis fitimit të tregtarëve dhe interesit të konsumatorëve. Në Shqipëri, megjithëse ekzistojnë institucione përgjegjëse për tregun dhe konkurrencën, çmimet mbeten të pakontrolluara dhe shpesh shumë më të larta se në vendet e origjinës së produkteve.
A duhet të ndërhyjnë institucionet?
Për sa kohë që çmimet mbeten të larta dhe diferencat midis kostos së importit dhe çmimit të shitjes janë të mëdha, shqetësimet e qytetarëve pritet të rriten. A është koha që autoritetet të ndërhyjnë për të rregulluar tregun dhe për të siguruar një konkurrencë më të drejtë?
Ekspertët e ekonomisë theksojnë se:
- Monitorimi i supermarketeve dhe marzheve të tyre mund të ndihmojë në transparencën e çmimeve.
- Forcimi i mekanizmave të konkurrencës mund të ulë diferencën e çmimeve mes Shqipërisë dhe vendeve fqinje.
- Konsiderimi i mbështetjes për bizneset e vogla do të krijonte alternativa më të lira për konsumatorët.
Nëse nuk merren masa, bojkotet e konsumatorëve dhe pakënaqësia publike mund të shtojnë presionin ndaj supermarketeve dhe qeverisë për të ndërhyrë në këtë sektor. Pyetja që mbetet është: kush duhet të veprojë dhe si mund të arrihet një treg më i drejtë për të gjithë?