Një hetim i thelluar ka zbuluar se Ministria e Kulturës, gjatë kohës kur drejtohej nga Mirela Kumbaro, ka akorduar fonde për organizata jofitimprurëse (OJF) që lidhen ngushtë me Ajola Xoxën, bashkëshorten e kryebashkiakut të arrestuar të Tiranës, Erion Veliaj. Dokumentet ekskluzive, të përfshira në një vendim prej 400 faqesh të gjyqtarit Erjon Bani, hedhin dritë mbi mënyrën se si janë shpërndarë fondet publike dhe lidhjet e tyre me njerëz pranë pushtetit.
Si u shpërndanë fondet publike?
Në dokumentacionin e siguruar nga SPAK, rezulton se fondet publike nuk janë shpërndarë vetëm nga Bashkia e Tiranës, por edhe nga Ministria e Kulturës dhe institucione të tjera shtetërore. Ky hetim ka zbuluar mekanizmin e transferimit të fondeve përmes OJF-ve, të cilat më pas i kalonin paratë individëve dhe kompanive të lidhura drejtpërdrejt me Ajola Xoxën.
Projektet e financuara dhe lidhja me Xoxën
Në hetimin e SPAK, janë analizuar disa projekte, ku ndër më kryesorët janë:
- “International Contemporary Dance Festival Tirana 2022” dhe “International Contemporary Dance Festival Tirana 2023”, për të cilët janë përfshirë kontrata, transaksione dhe pagesa të lidhura me OJF-të që kontrollohen nga Xoxa.
- Projekti “Digjitalizimi i artit bashkëkohor në Shqipëri”, ku 1,000,000 lekë janë dhënë për OJF-në “Harabel – Qendra e Artit Bashkëkohor”.
- Një kontratë tjetër me vlerë 3,100,000 lekë është nënshkruar mes Ministrisë së Kulturës dhe “Balkan Youth Link Albania”, një tjetër organizatë me lidhje të dyshuara me Xoxën.
Mekanizmi i transferimit të fondeve
Në dosjen hetimore zbulohet se fondet publike kalonin fillimisht tek OJF-të e lidhura me Xoxën, më pas tek kompani private në pronësi të të afërmve të saj, dhe në fund përfundonin drejtpërdrejt në duart e Ajola Xoxës.
Komunikimet e përgjuara nga SPAK, të përfshira në dokumentacionin e hetimit, zbulojnë shkëmbime mes bashkëpunëtorëve të Xoxës që konfirmojnë këtë skemë. Në njërin prej mesazheve të zbuluara, një nga bashkëpunëtorët e saj shkruan:
“Leku është dorëzuar te Ajola.”
Kush janë të përfshirët?
Në këtë skemë dyshohet se janë të përfshirë disa individë të afërt me Ajola Xoxën, përfshirë:
- Erald Simixhiu, daja i Xoxës, që ligjërisht është pronar i kompanisë “Arts Lab” sh.p.k.
- Valmir Xoxa, kushëri i Xoxës.
- Ergys Krisiko, një tjetër person i afërt me të.
Implikimet politike dhe hetimi nga SPAK
SPAK ka përforcuar hetimet mbi keqpërdorimin e fondeve publike nga Ministria e Kulturës dhe Bashkia e Tiranës. Ky skandal është një tjetër goditje për qeverinë Rama, e cila tashmë po përballet me krizën e madhe politike pas arrestimit të Erion Veliajt. BE dhe SHBA kanë mbështetur hetimet e SPAK, duke e parë atë si një element kyç në luftën kundër korrupsionit në Shqipëri.
Ky hetim, i realizuar nga SPAK dhe mbështetur nga investigime të mediave të pavarura, tregon një rrjet të mirorganizuar të shpërdorimit të fondeve publike, i cili arrin deri në nivelet më të larta të qeverisjes.
Ky skandal mund të ketë pasoja të rënda për qeverinë shqiptare dhe integrimin e Shqipërisë në BE, duke i dhënë forcë akuzave të opozitës për një sistem të rrënjosur të korrupsionit institucional.
(Ky artikull është bazuar në dokumentet hetimore dhe investigimet e programeve të pavarura investigative.)