Një rrjet korruptiv i artistëve të rekrutuar për të shuar protestat dhe për të mbrojtur aferat e Erion Veliajt është zbuluar në dosjen e tij hetimore.
Bashkë me gruan e tij, Ajola Xoxa, Veliaj ka përdorur paratë publike për të shpërblyer individë dhe organizata që ndihmuan në propagandën dhe mbulimin e skandaleve të tij. Një nga rastet më flagrante është ai i Altin Bashës, ish-drejtor i Teatrit Kombëtar, i cili bashkë me bashkëshorten e tij ka përfituar 320 mijë euro përmes shoqatës “Bash-Art”, një shumë trefish më e madhe se buxheti vjetor i vetë Teatrit Kombëtar.
Si u përdorën fondet për të heshtur zërat kritikë?
Sipas investigimit të gazetares Elsa Demo në “Peizazhe të fjalës”, fondet publike u përdorën për të financuar shoqata dhe individë që pranuan të mbështesin Veliajn dhe të shërbejnë si zjarrfikës të kritikave dhe protestave. Në dosjen e SPAK, e cila përmban 366 faqe me prova konkrete, dalin në pah skema financiare të manipulimit të fondeve dhe transferimeve të fshehta për organizata të lidhura me bashkëshorten e Veliajt.
Altin Basha, një prej artistëve që dikur ishte pjesë e protestës për mbrojtjen e Teatrit, më vonë u kthye në mbështetës të prishjes së tij dhe për këtë u shpërblye bujarisht. Në dhjetor 2020, ai u emërua drejtor i Teatrit Eksperimental në vend të Kiço Londos, pas një takimi të bujshëm me Veliajn në vitin 2018, që u konsiderua nga protestuesit si tradhti ndaj kauzës për mbrojtjen e Teatrit.
Manipulimi i fondeve dhe projektet fiktive
Sipas SPAK, shoqata “Bash-Art” u përdor si një kanal për të marrë fonde publike në emër të projekteve artistike që në realitet shërbenin për të shpërblyer individët e afërt me Veliajn. Emrat e njohur të skenës shqiptare, si Artan Imami, Marsela Çibukaj, Ardit Gjebrea dhe Ilir Shaqiri, shfaqen në dokumente si përfitues të drejtpërdrejtë të këtyre fondeve.
Në një rast të dokumentuar nga emisioni investigativ “Piranjat”, Altin Basha u akuzua për konflikt interesi, pasi si drejtor i Teatrit Kombëtar kishte punësuar gruan e tij dhe i kishte dhënë asaj liri të plotë për të menaxhuar fondet e një shfaqjeje me vlerë 12 milionë lekë. Pas këtij skandali, Basha u detyrua të largohej nga posti i tij, por jo pa përfituar më parë nga një sërë financimesh të dyshimta.
Strategjia e Veliajt për të përçarë protestat
Veliaj ka përdorur një strategji të qartë për të asgjësuar opozitën brenda skenës artistike. Pas shembjes së Teatrit Kombëtar, financimet për organizatat dhe individët që mbështetën qeverinë u shtuan ndjeshëm. Shoqatat si “Bash-Art” morën financime të konsiderueshme pikërisht pas shembjes së Teatrit, duke përforcuar dyshimet se këto para shërbyen si shpërblim për heshtjen e tyre.
Roli i Ajola Xoxës dhe lidhjet me fondet publike
Ajola Xoxa, e cila drejton një rrjet të gjerë organizatash jofitimprurëse, ka pasur një rol kyç në menaxhimin e fondeve të dyshimta të marra nga Bashkia e Tiranës. Dosja e SPAK tregon se Xoxa ka përdorur këto organizata për të kanalizuar fondet e marra nga bashkia drejt individëve të zgjedhur. Sipas të dhënave të hetimit, Xoxa ka përvetësuar rreth 1.1 milion euro, nga të cilat 870 mijë euro janë shpenzuar vetëm për veshje dhe aksesorë luksozë.
Një prej mekanizmave më të përdorur për të fshehur këto transaksione ishte krijimi i organizatave të ndryshme, të cilat menaxhoheshin nga familjarët dhe bashkëpunëtorët e saj të ngushtë. Për shembull, shoqëria “Ava Studio”, e themeluar nga nëna e Xoxës, u përdor për të përfituar fonde publike në mënyrë të paligjshme.
Përfituesit kryesorë të fondeve të Veliajt
Sipas hetimeve të SPAK, përfitues të drejtpërdrejtë të kësaj skeme financiare janë:
- Altin Basha dhe shoqata “Bash-Art” – 320 mijë euro për 9 projekte
- Marsela Çibukaj – 325 mijë lekë për shërbime artistike
- Ergys Krisiko – 861 mijë lekë për shërbime të dyshimta
- Driant Zeneli dhe galeria “Harabel” – miliona lekë për projekte të paqarta
- Shoqata “Eventus” – 17 milionë lekë për një festival që nuk dihet nëse është zhvilluar apo jo
A do të ketë pasoja penale për këtë aferë?
Dosja Veliaj po trondit opinionin publik dhe po thellon krizën brenda Partisë Socialiste, pasi implikimet janë të gjera dhe përfshijnë jo vetëm Veliajn, por edhe një rrjet të tërë biznesesh dhe individësh të lidhur me të. Arrestimi i tij dhe hetimet e SPAK mund të çojnë në ndëshkime të mëdha për aktorët e përfshirë në këtë skemë.
Megjithatë, çështja mbetet e hapur: a do të jetë ky rasti ku një aferë e madhe korrupsioni do të ndëshkohet vërtet, apo gjithçka do të mbetet në harresë?