Në Shqipëri ka shpërthyer një debat i fortë pas vendosjes së fshehtë të pajisjeve Deep Packet Inspection (DPI) nga kompanitë telefonike, një teknologji që lejon monitorim të thelluar dhe të personalizuar të përdoruesve të internetit. Ekspertët kanë ngritur alarmin se kjo është forma më e sofistikuar e përgjimit masiv, që mund të prekë çdo qytetar pa përjashtim — nga politikanët te gazetarët dhe qytetarët e zakonshëm.
Çfarë Është DPI Dhe Pse Është Alarmante?
Tomi Kallanxhi, një nga zërat kryesorë që denoncoi këtë çështje në emisionin Të Paekspozuarit, e shpjegon DPI-në me një metaforë tronditëse:
“Imagjinoni një postier që i nis një letër Yllit, por e hap, e lexon, dhe pastaj ia dërgon. Ky është DPI.”
Besmir Semanaj, i cili e bëri publikisht denoncimin që më 29 mars, shton se pajisjet janë vendosur me justifikimin e bllokimit të TikTok-ut, por në të vërtetë ato kanë fuqi shumë më të madhe, duke përfshirë profilizimin personal të çdo përdoruesi.
“Kjo pajisje dallon se çfarë aplikacionesh përdor, çfarë faqesh lexon, nëse je mysliman, cilat janë preferencat seksuale, nëse frekuenton faqe bastesh, dhe i lidh të gjitha me IMEI-n unik të telefonit.”
Një “Armë” Pa Leje Ligjore
Institucionet shtetërore u deshën mbi dy javë për të pranuar se pajisjet janë instaluar, por pa dhënë asnjë transparencë ligjore. Ata pretendojnë se DPI nuk përdoret për përgjim, por vetëm për mbrojtje nga krimi kibernetik, dhe do të hiqet pas një viti. Por ekspertët shtrojnë pyetjen:
“Nëse janë kaq të mira, pse do të hiqen pas një viti?”
Sipas tyre, nuk ekziston asnjë bazë ligjore në Shqipëri që të ndalojë përgjimin e tillë, duke e krahasuar situatën me vendet si India, Kina, Irani apo Rusia, ku DPI përdoret për censurë dhe shtypje të zërit kritik.
Censurë, Kontroll, Shantazh
DPI është më shumë se një mjet për monitorim. Lejon bllokimin në kohë reale të faqeve, aplikacioneve, VPN-ve, dhe madje mund të ngadalësojë qëllimisht internetin për zëra kritikë.
“Jemi në MCN live tani, qeveria mund ta degradojë sinjalin dhe emisioni nuk transmetohet dot,” – shpjegon Semanaj.
Ai përmend shembuj të frikshëm nga Turqia, Irani dhe Arabia Saudite, ku pas trazirave politike, qeveritë përdorën DPI për të ndaluar rrjetet sociale dhe për të përgjuar liderët opozitarë.
“Të gjithë kemi pika të dobëta — bastet, pornografia, pija — dhe kjo teknologji i mbledh për të na shantazhuar.”
A ka Shqipëria bazë ligjore për DPI?
Jo. Nuk ekziston ligj që ndalon qartë përgjimin masiv ose që rregullon përdorimin e DPI.
Kush i vendosi pajisjet?
Institucionet shtetërore kanë pranuar vendosjen e 7 pajisjeve, por nuk kanë sqaruar nga kush erdhi kërkesa apo si u blenë pajisje që kushtojnë mbi 100 mijë euro secila.
A mund të përdoret kjo për qëllime politike?
Po. Ekspertët paralajmërojnë se DPI lejon kontroll total të sjelljes online, që më pas mund të përdoret për shantazh, manipulim apo eliminim të kundërshtarëve politikë.
Në fund, shtrohet pyetja më kritike:
A është Shqipëria drejt një sistemi survejimi totalitar, ku çdo klikim dhe çdo mendim i qytetarëve kontrollohet nga qeveria?
Për aq kohë sa nuk ka një ligj të qartë që ndalon përgjimin masiv, kjo teknologji është një armë e fshehtë në duart e pushtetit — e mbushur dhe gati për t’u përdorur.