Eksportet e armëve nga Serbia drejt Izraelit janë ndalur papritur, por askush nuk di të thotë se sa armë janë eksportuar, çfarë lloj armatimesh ishin dhe kush përfitonte prej tyre. Presidenti Aleksandar Vuçiç shpalli ndërprerjen e eksporteve të municioneve, duke përmendur vetëm Izraelin, ndërkohë që Ministria e Mbrojtjes dhe ajo e Tregtisë kanë refuzuar të japin detaje zyrtare për vitet e fundit.
Ligjërisht, raportet për eksportet e armëve duhet të ishin publike, por Serbia i ka mbajtur të fshehura për vite me radhë. As kërkesat me bazë ligjore të Radios Evropa e Lirë nuk kanë marrë përgjigje.
Skema e armëve dhe kompanitë e përfshira
Një dritare e vogël informacioni është hapur falë një hetimi të nisur ndaj kompanisë “Romax-trade”. Kjo kompani kishte marrë dy licenca eksporti për Izraelin në vitet 2021 dhe 2022. Bëhet fjalë për armatime të rënda – bomba, torpedo, raketa – me vlerë totale 7 milionë euro, të prodhuara nga Krushik, një fabrikë shtetërore e industrisë serbe të mbrojtjes.
Kompania importuese nga Izraeli quhet Ispra, e njohur për teknologji për “kontrollin e turmave” dhe për sistemin Cyclone – dronë që lëshojnë gaz lotsjellës nga ajri. Përdorimi i kësaj teknologjie është dokumentuar më parë në Gaza dhe në Kenia, gjatë protestave.
Prokurime të dyfishta dhe avionë të fshehtë
Romax-trade nuk ishte vetëm eksportuese. Ajo kishte marrë edhe leje për të importuar avionë, agjentë kimikë dhe biologjikë nga vetë Ispra. Përfitues përfundimtar në këto kontrata ishte Policia e Serbisë, në kohën kur ministër ishte Aleksandar Vulin.
Ndërkohë, një investigim i përbashkët BIRN–Haaretz zbuloi se nga tetori 2023 deri në qershor 2024, shtatë avionë ushtarakë izraelitë kanë fluturuar për në Serbi, duke transportuar armë me vlerë 15.7 milionë euro.
Refuzimi i transparencës nga shteti serb
Ministria e Tregtisë e ka refuzuar publikimin e dokumenteve duke i klasifikuar si “konfidenciale”, një veprim që është kundërshtuar nga Komisionari për të Drejtën e Informimit. Megjithatë, edhe ky urdhër është shpërfillur. Deri tani nuk dihet zyrtarisht pse janë ndaluar eksportet dhe çfarë ndodh me kontratat ekzistuese.
Radio Evropa e Lirë ka raportuar se vetëm një ditë pas ndalimit të eksporteve, një aeroplan mallrash fluturoi nga Beogradi drejt Izraelit – çka shton dyshimet për zbatimin e këtij vendimi në praktikë.
Çfarë ndodhi me eksportet serbe për Izraelin?
Ato u ndaluan papritur nga Vuçiç, por ende mungojnë detajet dhe transparenca.
Pse nuk bëhen publike informacionet?
Ministria e Tregtisë i ka cilësuar “konfidenciale”, megjithëse ligji e detyron të japë informacion.
Cili është roli i kompanisë Ispra?
Ajo ka blerë armë nga Serbia dhe i ka eksportuar dronët e saj në Serbi. Teknologjia e saj përdoret për kontrollin e protestave.
A janë shkelur rregullat ndërkombëtare?
Për shkak të mungesës së informacionit publik dhe të qartë, kjo mbetet një çështje e hapur.