Një nga kontratat më të gjata dhe më të diskutueshme të industrisë së hidrokarbureve në Shqipëri po kalon përmes një vale të re dyshimesh dhe hetimesh. Kompania Bankers Petroleum, që ka shfrytëzuar për rreth dy dekada fushat naftëmbajtëse në vend, është vënë nën vëzhgim nga autoritetet për shmangie tatimore të qëllimshme, përkundër pretendimeve të saj se ka punuar me humbje për 20 vite rresht.
Paradoksi? Kompania ka kërkuar një shtyrje tjetër 5-vjeçare të kontratës. Një kërkesë që hap pyetje thelbësore: Nëse ke pësuar humbje për 20 vite, përse dëshiron ta zgjatësh aktivitetin?
Ekspertë të fushës së energjisë, që kanë ndjekur zhvillimet nga afër, mendojnë se Bankers ka përdorur skema fiskale të sofistikuara për të fryrë shpenzimet, duke ulur fiktivisht fitimin e deklaruar. Kjo sjellje, nëse provohet, përbën shkelje të rëndë të ligjit tatimor, dhe ka potencialisht shkaktuar miliona euro dëm në buxhetin e shtetit shqiptar.
Sipas skemës kontraktuale që ka ndjekur kompania, investimet e deklaruara duhej të rikuperoheshin brenda vitit përmes të ardhurave nga shitja e naftës, dhe vetëm pasi të përfundonte rikuperimi, shteti do të përfitonte 50% të tatimit mbi fitimin neto. Por fitimi neto zyrtarisht nuk ka ekzistuar kurrë, për shkak të asaj që analistët e quajnë një pasqyrë fiktive financiare.
Një tjetër element që hedh dritë mbi këtë situatë është vetë realiteti i rezervave naftësore në Shqipëri, të cilat sipas inxhinierëve të fushës janë të bollshme dhe mund të shfrytëzohen me kosto të ulët, nëse shteti do të kishte kapacitetet për përpunim vendas.
Sot, Shqipëria ende nuk ka një rafineri funksionale moderne, ndërsa krahasimi me vendet fqinje është i dhimbshëm: Greqia, për shembull, ka rezerva minimale, por përpunon deri në 32 milionë tonë naftë në vit, duke e importuar bruto dhe eksportuar të rafinuar.
Albpetroli, njëherë krenaria e industrisë naftësore shqiptare, ka degraduar në një institucion simbolik, ndërsa të huajt, me kontrata të mbyllura në zyra të mbyllura, kontrollojnë pasuritë më të mëdha nëntokësore të vendit.
Tashmë, hetimi i Prokurorisë dhe Tatimeve po tenton të zbardhë nëse Bankers ka shfrytëzuar boshllëqe ligjore për të fshehur fitimet dhe për të shmangur detyrimet e saj ndaj shtetit shqiptar.
Cili është problemi kryesor me Bankers Petroleum?
Pretendimi se ka punuar me humbje për 20 vjet, por kërkon ende zgjatje kontrate, çka sugjeron manipulim të bilanceve për të shmangur tatimin mbi fitimin.
Pse konsiderohet e dyshimtë shtyrja e kontratës?
Sepse një kompani që ka humbur për 20 vjet nuk do të kërkonte vazhdimin e një marrëveshjeje të papërfitueshme – përveç nëse ka përfituar fshehurazi.
Cili është modeli i kontratës me shtetin shqiptar?
Pas rikuperimit të kostove të investimit, kompania duhet të ndajë 50% të fitimit neto me shtetin – por zyrtarisht fitim nuk ka pasur asnjëherë.
Ka Shqipëria kapacitet të shfrytëzojë vetë rezervat e saj?
Po. Sipas ekspertëve, rezervat janë të bollshme dhe mund të përpunohen me kosto të ulët, nëse do të kishte infrastrukturë përkatëse.
Çfarë pritet të ndodhë tani?
Hetimi tatimor dhe penal po vijon dhe mund të çojë në ndëshkime të ashpra për shmangie të detyrimeve financiare, nëse provohen shkeljet.