Akademiku Artan Fuga ka reaguar me një ton të ashpër dhe ironik ndaj hartimit të Kodit të Ri Penal, duke denoncuar atë që ai e quan mungesë kulture juridike dhe përkthim të çoroditur të ligjeve në shqip. Në një postim të gjatë në Facebook, Fuga bën thirrje që Shqipëria të ndalojë së “shpikuri rrotën” dhe të ndjekë shembullin e Mbretit Zog: të marrë një kod penal evropian dhe thjesht ta përkthejë.
“Përktheni një Kod Penal Europian, Mos Shpikni Rrotën”
Në reagimin e tij, Fuga thekson se juristët shqiptarë nuk kanë asnjë traditë të së drejtës romake dhe mungesa e përgatitjes filozofike dhe linguistike i bën përpjekjet për hartim origjinal të kota dhe të rrezikshme.
“Ikni mo, bëjeni si Mbreti Zog,” shkruan Fuga. “Merrni një kod penal nga ndonjë vend evropian – italian, a gjerman, a belg, a francez – dhe përkthejeni. Të kënaqur do të jemi!”
Ai ironizon se juristët shqiptarë as nuk dinë latinisht, nuk kanë akses në filozofinë helenike të drejtës dhe thjesht po e bëjnë ligjin një përzierje pa kuptim gjuhësor dhe konceptual, të pakapërdishme për përkthyesit dhe për qytetarët.
Një Analizë Gjuhësore dhe Historike
Në mënyrë të paprecedentë për një debat juridik, Fuga sjell një analizë etimologjike të fjalëve si “punë”, “pendim”, dhe “penal”, duke i lidhur me rrënjët hebraike dhe latine.
“Në frëngjisht ‘peine’ do të thotë: mundim, ndëshkim, pendim, punë. Në shqip është ruajtur lidhja e vjetër: punë, penu, me u penu, penduar. Kurse në latinisht e gjuhët moderne këto fjalë janë ndarë.”
Sipas tij, izolimi historik i shqipes i ka dhënë gjuhës një forcë arkaike, por edhe ka krijuar “entropi linguistike”, ku fjalët e njëjta kanë kuptime të shumta dhe kontradiktore. Kjo, sipas akademikut, e bën edhe më të vështirë përdorimin e shqipes si mjet të saktë ligjor, pa e deformuar ligjin.
Kritikë ndaj Paqartësisë në Draft
Artan Fuga ka qenë kritik që në fillim të publikimit të draftit të Kodit Penal, duke e quajtur atë të mbushur me formulime të paqarta, metafora të papërshtatshme për një tekst ligjor, dhe pa logjikë strukturore. Ai i akuzon hartuesit e kodit se janë të paaftë të prodhojnë një dokument juridik të pranueshëm në një vend demokratik dhe europian.
Pse po kritikon Artan Fuga Kodin Penal të ri?
Sepse sipas tij, ai është i papërkthyeshëm, ka gjuhë të paqartë, dhe nuk bazohet në traditën juridike evropiane.
Cili është sugjerimi i tij konkret?
Të merret një kod penal nga një vend europian si Italia ose Gjermania dhe të përkthehet në shqip.
Çfarë shembulli sjell Fuga?
Mbreti Zog, i cili në vitet ’30 përktheu Kodin Penal italian në shqip.
Cilat janë problemet gjuhësore sipas tij?
Gjuha shqipe ka fjalë me shumëkuptimësi që e bëjnë përkthimin ligjor të vështirë dhe shpesh të pasaktë.
A është ky vetëm një qëndrim gjuhësor?
Jo, është një kritikë politike dhe institucionale, që kërkon standardizim dhe seriozitet në hartimin e ligjeve.
Reagimi i Artan Fugës është më shumë sesa një kritikë ndaj përkthimit të ligjeve – është një apel për seriozitet shtetëror, për respekt ndaj trashëgimisë juridike evropiane dhe për ndalimin e eksperimentimeve amatore në fushën e drejtësisë. Mesazhi i tij është i qartë: mos shpikni rrotën, përktheni një kod që funksionon.