Në një vend ku korrupsioni sistemik dhe perceptimi për abuzim me pushtetin mbeten ndër më të lartët në Europën Juglindore, qeveria ka gjetur zgjidhjen më “novatore”: t’u heqë barrën ministrave dhe t’ia ngarkojë drejtorëve të zakonshëm. Projektligji i ri për administratën publike parashikon që firmat dhe vendimmarrja të zhvendosen poshtë, ndërsa titullarët e mëdhenj lehtësohen nga përgjegjësitë.
Ironia është se në teori ky ndryshim synon efikasitet dhe llogaridhënie më të madhe, por në praktikë përkthehet në një mekanizëm ku shefat mbeten të paprekshëm dhe vartësit rrezikojnë kokën për çdo skandal. Ministrat do të vazhdojnë të jenë pjesë e fasadës politike, ndërsa drejtorët do të firmosin dhe do të mbajnë përgjegjësinë ligjore, shpesh nën presionin e hierarkisë politike.
Riorganizimi që fsheh centralizimin
Projektligji propozon që autoritetet e pavarura rregullatore të futen nën kontroll të plotë të ekzekutivit, duke kaluar nga një mbikëqyrje parlamentare në një model ku monitorimi bëhet drejtpërdrejt nga ministritë. Në letër, argumentohet si shmangie e “fragmentarizmit” dhe forcim i kontrollit qeveritar, por praktikisht kjo heq çdo mbrojtje nga pavarësia institucionale dhe kthen autoritetet në vegla politike.
Edhe institucionet që raportojnë sot te Kryeministri pritet të shpërndahen drejt ministrive përkatëse, me justifikimin e “shmangies së mbingarkesës”. Në realitet, kjo krijon një model më të qartë kontrolli vertikal, ku zinxhiri i komandës bëhet më i centralizuar dhe më i varur politikisht.
Shqipëria dhe standardet e BE-së
Ndryshimet shiten si pjesë e përshtatjes me praktikat europiane, por në vendet e BE-së kjo nuk nënkupton asnjëherë kapje totale të institucioneve nga ekzekutivi. Për Shqipërinë, përkundrazi, është një rikthim tek modeli i vjetër i administratës së politizuar, ku “varësia” është fjala kyçe dhe pavarësia mbetet slogan bosh.
Ky projektligj, që në dukje synon eficiencë, në thelb është një lojë me përgjegjësitë:
- Ministrat shpëtojnë nga firmat e rrezikshme.
- Drejtuesit e drejtorive mbeten me përgjegjësinë ligjore.
- Qeveria merr më shumë kontroll mbi autoritetet që supozohet të jenë të pavarura.
Pra, në një vend me korrupsion të lartë, projektligji nuk është as reformë, as përmirësim – është thjesht një mburojë politike për të fortët dhe një kurth ligjor për vartësit.