Deklarata e fundit e ish-kryeministrit Sali Berisha, i cili akuzoi qeverinë se nuk ka rritur pagën minimale ndërkohë që çmimet kanë arritur nivele stratosferike, ngre një problem real për familjet shqiptare: të ardhurat nuk përballojnë më shpenzimet bazë të jetesës. Por, përtej retorikës politike, pyetja kryesore mbetet: a është zgjidhja e kësaj krize vetëm rritja e pagës minimale?
Një problem real: hendeku mes të ardhurave dhe çmimeve
Nuk ka dyshim që situata ekonomike është e vështirë. Krahasimet e Berishës me rajonin dhe vendet e BE-së nxjerrin në pah një fakt të njohur: Shqipëria ka pagën minimale ndër më të ulëtat në Europë, ndërsa çmimet e shumë produkteve bazë janë shpesh më të larta se në tregjet perëndimore. Kjo krijon një disbalancë që e shtyn klasën e mesme dhe të varfrit drejt kufijve të mbijetesës.
Pse rritja e pagës minimale nuk mjafton
Megjithatë, rritja e pagës minimale nuk është një kurë mrekullie. Përkundrazi, shpesh mund të ketë efekte të kundërta:
- E mban punonjësin të lidhur pas një kufiri të ulët jetese, duke krijuar iluzionin e një rritjeje, ndërkohë që fuqia blerëse gërryhet nga inflacioni.
- Godet më shumë të vetëpunësuarit dhe bizneset e vogla, të cilët janë të detyruar të paguajnë detyrime më të larta pa një rritje reale të produktivitetit apo të fitimit.
- Nxit informalitetin, pasi shumë punëdhënës zgjedhin të mos deklarojnë realisht pagat për të shmangur barrën fiskale.
Në këtë kuptim, paga minimale mund të kthehet nga një instrument mbrojtës në një mekanizëm skllavërues, që i mban punonjësit në një spirale të pafund të varësisë ekonomike.
Zgjidhjet afatgjata
Ajo që i nevojitet Shqipërisë nuk është thjesht një rritje numerike e pagës minimale, por një paketë masash që adresojnë shkaqet strukturore:
- Ulja e barrës fiskale për bizneset e vogla dhe të vetëpunësuarit, duke i lejuar ata të rrisin pagat reale.
- Nxitja e produktivitetit dhe inovacionit, në mënyrë që rritja e pagave të mbështetet mbi rritjen e vlerës së shtuar dhe jo mbi presionin politik.
- Kontrolli i çmimeve për mallrat bazë, përmes mekanizmave transparentë të tregut dhe rregullimit, që të mos lejohet abuzimi me konsumatorët.
- Forcimi i sindikatave dhe kontratave kolektive, si mënyrë më efektive për të mbrojtur të drejtat e punonjësve sesa një pagë minimale e përcaktuar politikisht.
Berisha ka të drejtë kur ngre alarmin për krizën e çmimeve dhe për hendekun mes pagave dhe jetesës. Por, duke u fokusuar vetëm te paga minimale, ai bie në të njëjtin kurth si shumë politikanë të tjerë: zgjidhja ofrohet në mënyrë sipërfaqësore dhe afatshkurtër. Paga minimale është një numër, jo një politikë zhvillimi.
Në vend që debati publik të mbërthehet pas këtij treguesi, është koha të flitet për strategji ekonomike që e bëjnë punën e qytetarëve të vlefshme, të pagueshme dhe të qëndrueshme në kohë. Vetëm kështu kriza aktuale mund të kthehet në një mundësi reale për modernizimin e ekonomisë shqiptare.