Një Reformë Që Premtoi Pastrim, Por Ringjalli Të Vjetër
Reforma në drejtësi u prezantua si procesi historik që do të pastronte sistemin gjyqësor nga korrupsioni dhe lidhjet e fshehta. Por realiteti i viteve të fundit tregon një tjetër tablo: njerëzit e vjetër, me mbi 30 vite të kaluar në çdo hallkë të drejtësisë, kanë mbetur në qendër të sistemit.
Rasti i Sokol Sadushit është shembulli më ilustrues. Nga avokat i thjeshtë në fillim të viteve ’90, tek gjyqtar në Gjykatën Kushtetuese, drejtor i Shkollës së Magjistraturës, dhe sot gjyqtar i Gjykatës së Lartë, madje edhe kryetar në detyrë i kësaj gjykate – një karrierë e pandërprerë, ku gjithmonë ka gjetur mënyrën të mbetet në pozitat kyçe. Për ta mbyllur qarkun, edhe bashkëshortja e tij është gjyqtare në Apelin e Tiranës.
Kjo nuk është rastësi, por pasqyrë e kapjes së drejtësisë së re nga strukturat e vjetra.
Rasti I Bashkëshortes: Standardi I Butë I Vetingut
Procesi i Vetingut për gjyqtaren bashkëshorte të Sadushit nxori mospërputhje të dukshme:
- një apartament i legalizuar në kushte të dyshimta;
- mosdeklarime të sakta për automjete;
- kontradikta në deklarimet e bashkëshortit mbi shpenzimet dhe mobilimet;
- vonesa në pagesa tatimore.
Komisionerja Xhensila Pine kërkoi shkarkim, por shumica vendosi ndryshe: e konsideruan gjithçka si pasaktësi paqëllimore. Dhe më e rëndësishmja, Komisioneri Publik Florian Ballhysa zgjodhi të mos e ankimonte vendimin – një qëndrim i pazakontë për dikë që në dhjetëra raste të tjera ka ndjekur me ashpërsi edhe shkelje më të vogla.
Ky “nder” për Sadushin e mbajti bashkëshorten në sistem. Një vendim që do të ndikonte më vonë edhe në konfigurimin e pushtetit në gjyqësor.
Në raste të tjera, organet e rivlerësimit kanë aplikuar një standard shumë më strikt, duke çuar në shkarkime edhe kur ndaj subjekteve ekzistonin më shumë prova dhe argumente bindëse sesa në vendime të ngjashme ku u tregua tolerancë. Ky kontrast thekson mungesën e një kriteri të unifikuar dhe lë hapësirë për dyshime mbi koherencën e procesit.
Florian Ballhysa: Nga Vetingu Tek Kushtetuesja
Figura e Ballhysës është kyçe për të kuptuar këtë lojë. Si Komisioner Publik, ai kishte në dorë çelësin: të ankimonte ose jo vendimet e shkallës së parë. Në shumicën e rasteve, ishte i palëkundur. Por kur bëhej fjalë për rastin që prek Sadushin, tregoi një flexibilitet të çuditshëm.
Sot, emri i tij është mes favoritëve për në Gjykatën Kushtetuese. Një avancim që shihet si shpërblim për lëvizjet e mëparshme. Në lojë, sipas prapaskenave, është gjithmonë dora e padukshme e Sadushit, i cili përdor lidhjet familjare dhe rrjetin e tij akademik e profesional për të kontrolluar emërimet.
Reforma E Kontrolluar Nga “Veteranët”
Nëse reforma duhej të sillte një brez të ri, faktet tregojnë të kundërtën:
- Sadushi dhe rrjeti i tij vazhdojnë të dominojnë.
- Ballhysa është duke përfituar nga “shërbimet” e mëparshme për të ngjitur shkallët drejt Kushtetueses.
- Standardet e dyfishta të Komisionit tregojnë se procesi nuk është imun ndaj ndikimeve të brendshme dhe presioneve të fuqishme.
Në vend të pastrimit, kemi një ri-rreshtim të vjetërve në pozita të reja, duke e bërë reformën një fasadë.
Drejtësia e Re Me Fytyrë Të Vjetër
Historia e Sadushit, bashkëshortes së tij dhe rolit të Ballhysës në proces, është simbol i asaj që nuk duhej të ndodhte. Një reformë e shpallur si shembull për rajonin, por që në praktikë po e mban drejtësinë peng të individëve që prej dekadash e kanë parë si pronë personale.
Pyetja që mbetet është: a mund të ketë besueshmëri publike një sistem që shpall standarde të rrepta për njërin, por mbyll sytë për tjetrin, kur në lojë janë interesa të forta?