Departamenti Amerikan i Shtetit ka publikuar raportin për klimën e investimeve në Shqipëri për vitin 2025, i cili edhe pse njeh disa arritje në stabilitetin makroekonomik, ekspozon një realitet të rëndë për sipërmarrjen e huaj. Në thelb, raporti është një pasqyrë kritike që nxjerr në pah dobësitë e mëdha strukturore të ekonomisë shqiptare, ku krimi i organizuar, korrupsioni dhe konkurrenca e shtrembëruar vijojnë të mbajnë peng zhvillimin.
Stabilitet ekonomik në letër, realitet i hidhur në terren
Raporti evidenton se Shqipëria ka ruajtur një situatë makroekonomike të qëndrueshme: rritja ekonomike në vitin 2024 arriti 4%, inflacioni ra në 2.2%, ndërsa borxhi publik u ul nga 75% e PBB-së në vitin 2021 në 55% në vitin 2024. Por këto tregues pozitivë mbeten sipërfaqësorë dhe nuk shlyejnë problemet themelore që shoqërojnë klimën e biznesit në vend.
Krimi i organizuar dhe pastrimi i parave, kërcënimi kryesor
Një nga gjetjet më të ashpra të raportit lidhet me fluksin e madh të parave të pista nga trafiku i drogës, kontrabanda dhe evazioni fiskal, të cilat kanë shndërruar tregun shqiptar në një arenë të konkurrencës së shtrembëruar.
Investitorët e huaj raportojnë se shpesh bëhen objektiv zhvatjeje nga administrata publike, media dhe grupet kriminale, duke e kthyer Shqipërinë në një mjedis armiqësor për kapitalin serioz dhe të ligjshëm.
Korrupsioni dhe gjyqësori i paralizuar
Sipas DASH, korrupsioni i përhapur në administratë, gjyqësor dhe prokurime publike mbetet një pengesë e madhe. Raportet për korrupsion në tendera janë të zakonshme, ndërsa investitorët ankohen për vonesa dhe pengesa që shpesh i detyrojnë t’i drejtohen arbitrazhit ndërkombëtar.
Reforma në drejtësi ka pasur efekte pozitive në nivelin e perceptimit publik, por raporti thekson se largimi i më shumë se gjysmës së gjyqtarëve dhe prokurorëve pas procesit të vetting-ut ka krijuar boshllëqe që e kanë ngadalësuar shqyrtimin e çështjeve dhe kanë sjellë vonesa të mëdha në gjykata.
Partneritetet Publike-Private: monopol dhe abuzim
Një tjetër kritikë e fortë ka të bëjë me përdorimin e kontratave të Partneritetit Publik-Privat (PPP). DASH vëren se ato janë kthyer në një instrument që ka reduktuar ndjeshëm mundësitë për konkurrencë, duke favorizuar kompani të lidhura me qeverinë dhe duke përjashtuar shpesh investitorët e huaj.
Mungesa e analizave të thelluara teknike dhe e transparencës në hartimin e këtyre kontratave është një shqetësim i përsëritur, i cili vetëm sa forcon perceptimin e kapjes së shtetit nga interesat klienteliste.
Pronat, një tjetër minë me sahat
Problemet me të drejtat e pronësisë dhe manipulimi i gjykatave për të përvetësuar tituj tokash ilegale përmenden sërish si pengesë madhore. Procesi i kompensimit për tokat e konfiskuara gjatë komunizmit mbetet i ngadaltë, i pasaktë dhe shpesh i korruptuar, duke krijuar pasiguri juridike për investitorët.
Emigracioni, boshatisja e fuqisë punëtore
Raporti thekson se emigrimi masiv i të rinjve dhe punonjësve të kualifikuar ka shkaktuar mungesa serioze në tregun e punës, duke cenuar perspektivat e investimeve. Shqipëria përballet me një krizë demografike që e bën gjithnjë e më të vështirë konkurrencën me vendet e tjera të rajonit për tërheqjen e kapitalit të huaj.
Përfundim: Shqipëria mbetet “tokë e vështirë” për investime
Pavarësisht stabilitetit ekonomik në dukje dhe progresit të reformës në drejtësi, Shqipëria vazhdon të perceptohet si një vend i vështirë për të bërë biznes. Korrupsioni sistematik, krimi i organizuar, pastrimi i parave dhe dobësitë në gjyqësor e prokurime publike e kanë degraduar klimën e investimeve.
Raporti i DASH është një sirenë alarmi për autoritetet shqiptare: pa reforma të thella dhe pa luftë të vërtetë kundër korrupsionit e pastrimit të parave, Shqipëria rrezikon të mbetet thjesht një treg i kapur nga interesat kriminale dhe klienteliste, ku kapitali i pastër nuk ka vend.