Reforma në drejtësi, e cila prej vitesh është paraqitur si themeli i shtetit ligjor dhe e justifikuar me miliona euro të shpenzuara nga taksapaguesit amerikanë dhe europianë, duket se është e rrëzuar nga vetë Departamenti i Shtetit i SHBA. Në raportin për klimën e investimeve, theksohet se sistemi gjyqësor shqiptar, pavarësisht parashikimeve kushtetuese për ndarjen e pushteteve, nuk garanton mbrojtjen efektive të të drejtave.
Sistemi Ligjor dhe Gjykatat
Kushtetuta shqiptare parashikon ndarjen e pushteteve dhe pavarësinë e gjyqësorit, por realiteti është shumë larg këtij ideali. Sistemi gjyqësor civil përfshin gjykatat e rretheve gjyqësore, gjykatat e apelit dhe Gjykatën e Lartë. Në fushën administrative operojnë gjykatat administrative të shkallës së parë, Gjykata Administrative e Apelit dhe Kolegji Administrativ i Gjykatës së Lartë. Po ashtu, Gjykata Kushtetuese ka kompetencë të shqyrtojë kushtetutshmërinë e ligjeve dhe mbrojtjen e të drejtave kushtetuese të qytetarëve e subjekteve juridike.
Megjithatë, këto struktura mbeten më shumë formale sesa reale në garancinë e sigurisë juridike.
Korrupsioni dhe Procedurat e Pafuqishme
Departamenti i Shtetit nënvizon faktin se investitorët e huaj në Shqipëri kanë të drejtë të kërkojnë mbrojtje gjyqësore për investimet e tyre, por shumë prej tyre ankohen për korrupsionin gjyqësor dhe procedurat e gjata e të pafuqishme të gjykatave. Këto probleme e kanë bërë sistemin shqiptar të drejtësisë të pabesueshëm në sytë e investitorëve ndërkombëtarë.
Arbitrazhi Ndërkombëtar, Zgjidhja e Sugjeruar nga SHBA
Raporti shkon edhe më tej: investitorëve amerikanë u sugjerohet hapur që të mos mbështeten tek gjykatat shqiptare për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve, por të përfshijnë klauzola për arbitrazh ndërkombëtar detyrues në kontratat e tyre tregtare me palët shqiptare. Ky është një mesazh i qartë se sistemi gjyqësor vendas nuk gëzon besim dhe nuk mund të ofrojë drejtësi të paanshme e të shpejtë.
Dështimi i Reformës
Ky vlerësim përbën një goditje të rëndë për reformën në drejtësi, për të cilën janë shpenzuar fonde të mëdha nga taksapaguesit amerikanë dhe europianë. Në vend që të krijojë një gjyqësor të pavarur dhe të besueshëm, reforma ka rezultuar në një sistem që detyron vetë SHBA-në të paralajmërojë qytetarët dhe bizneset e saj që të shmangin gjykatat shqiptare. Në praktikë, kjo nënkupton se reforma ka dështuar në qëllimin kryesor: garantimin e sigurisë juridike dhe mbrojtjes së investimeve.
Ky realitet jo vetëm që i vendos në pikëpyetje të gjitha propagandat për sukseset e reformës në drejtësi, por edhe shtron pyetjen thelbësore: kush do të mbajë përgjegjësi për miliarda të shpenzuara dhe për një sistem gjyqësor që mbetet peng i korrupsionit dhe paaftësisë?