Shkarkimi i Erion Veliajt nga drejtimi i Bashkisë së Tiranës ka ndezur një debat të ashpër politik dhe juridik. Nga njëra anë, qeveria pretendon se veproi në bazë të ligjit për vetëqeverisjen vendore, pasi Këshilli Bashkiak konstatoi mungesën e tij të zgjatur në detyrë. Nga ana tjetër, Veliaj e sheh këtë si një vendim politik të kryeministrit Rama dhe e ka ankimuar në Gjykatën Kushtetuese.
Por këtu lind pyetja thelbësore: a ka të drejtë Gjykata Kushtetuese të rrëzojë një shkarkim që vjen në zbatim të ligjit, apo ankimimi i Veliajt është i gabuar në vetvete?
Rruga ligjore e shkarkimit
Sipas nenit 62 të ligjit nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”, mandati i kryetarit të bashkisë përfundon para kohe kur ai nuk ushtron funksionin për më shumë se tre muaj. Në këtë rast, procedura është e qartë:
- Këshilli Bashkiak konstatoi mosparaqitjen e Veliajt.
- I kërkoi Këshillit të Ministrave shpalljen e vakancës.
- Këshilli i Ministrave me vendim shpalli shkarkimin, jo me “vullnet të vet”, por mbi bazën e kërkesës së organit vendor dhe të ligjit.
Pra, vendimi nuk ka karakter arbitrar, por burokratik-juridik: u zbatua ligji i vetëqeverisjes vendore.
Ankimimi në Kushtetuese – pse është problematik
Gjykata Kushtetuese, sipas nenit 131 të Kushtetutës, shqyrton vlefshmërinë e zgjedhjeve dhe përfundimin e mandateve. Por këtu kemi një situatë ku shkarkimi nuk është bërë për shkelje kushtetuese apo politike, por për një fakt të thjeshtë juridik: mosparaqitjen në detyrë përtej afatit të lejuar.
Kjo e bën ankimimin e Veliajt problematik. Në thelb, ai nuk po konteston kushtetutshmërinë e vendimit, por po kërkon të zhbëjë një situatë të krijuar nga vetë mungesa e tij. Gjykata Kushtetuese, me shumë gjasë, do të argumentojë se nuk është organ për të rivlerësuar “arsyet praktike” të mungesës, por vetëm për të kontrolluar nëse procedura ka ndjekur ligjin. Dhe kjo procedurë është ndjekur në mënyrë të rregullt.
Presidenti dhe presioni i Ramës
Në këtë skenë ka hyrë edhe presidenti Begaj, të cilit Rama i ka kërkuar të shpallë menjëherë zgjedhjet e pjesshme për Tiranën. Por Kushtetuta (neni 115) e pezullon këtë kompetencë sa kohë që ka një ankimim në Gjykatën Kushtetuese. Të gjithë juristët konfirmojnë se deri në një vendim përfundimtar, Veliaj vazhdon të quhet kryetar bashkie. Presioni i Ramës mbi presidentin vetëm sa e thekson krizën e sistemit: Shqipëria funksionon si demokraci hibride, ku rregullat ligjore interpretohen sipas interesit të ekzekutivit.
Çfarë do të thotë kjo për demokracinë shqiptare
Rasti Veliaj është shembulli më i qartë i kontradiktës ku ndodhet vendi. Në letër, kemi një procedurë ligjore të pastër: Këshilli Bashkiak, Këshilli i Ministrave dhe ligji për vetëqeverisjen vendore. Në praktikë, kemi një kryeministër që e përdor këtë mekanizëm për të eliminuar një figurë politike që nuk i shërben më.
Gjykata Kushtetuese ka në dorë të tregojë nëse do të mbrojë kushtetutshmërinë e procedurës apo do të lejojë që politika ta përdorë ligjin si armë. Por një gjë është e qartë: Shqipëria sot nuk është një demokraci e konsoliduar, por një demokraci hibride, që në rastin më të keq funksionon si autokraci nën kontrollin e një individi.
Nëse Gjykata do të konfirmojë shkarkimin, atëherë mesazhi është i qartë: Veliaj nuk është i shkarkuar nga Rama, por nga ligji. Dhe nëse ankimimi i tij rrëzohet, do të mbetet vetëm realiteti i hidhur: vota e qytetarëve ka më pak peshë se llogaritë e pushtetit absolut.