Në Gjykatën Kushtetuese u shqyrtua kërkesa e ish-kryebashkiakut të Tiranës për shfuqizimin e vendimit të Qeverisë që e largoi nga detyra. Erion Veliaj argumentoi se shkarkimi u motivua me “mosparaqitje në punë”, ndërsa ai vetë e cilësoi këtë si “fyerjen më të rëndë”, sepse – sipas tij – ardhi nga bashkëpunëtorët e afërt dhe pa u dëgjuar versioni i tij. “Zoti i faltë”, ishte fraza që shënjoi tonin emocional të fjalës së tij.
Çfarë Po Shqyrton Gjykata
- Objekti: A është respektuar Kushtetuta dhe ligji për ndërprerjen para afatit të mandatit të një të zgjedhuri vendor.
- Thelbi: Nëse mosprezenca e detyruar si pasojë e një mase ndalimi/izolimi (jo e formës së prerë) mund të konsiderohet shkelje që legjitimon shkarkimin.
- Parimi i provuar: Prezumimi i pafajësisë dhe garancia e mandatit si vullnet i drejtpërdrejtë i votuesve.
Tezat Kryesore Të Veliajt
- Mandati është kontratë publike me qytetarët dhe nuk mund të ndërpritet pa shkelje të rëndë të ligjit/Kushtetutës.
- Mosprezenca nuk ishte zgjedhje, por gjendje e imponuar nga organet e shtetit, ndaj nuk mund të kualifikohet si faj.
- Ndërhyrja politike: Largimi, sipas tij, përdhos votën dhe krijon precedent të rrezikshëm për çdo të zgjedhur vendor.
- Apeli ndaj Kushtetueses: Të veprojë si “trupi ndërmjetës mes popullit dhe pushtetit”, duke kthyer në binarë zbatimin e ligjit.
Pse Rasti Është Precedent
- Vendos standard për kufijtë mes masave procedurale dhe ndëshkimeve politike.
- Përcakton nëse arrestimi/izolimi i përkohshëm – pa vendim fajësie – mund të rrëzojë një mandat elektoral.
- Besimi publik te zgjedhjet dhe votësimi vendor vihet në sprovë: ku mbaron formalizmi dhe ku nis thelbi i demokracisë.
Çfarë Mund Të Ndodhë Më Pas
- Nëse shfuqizohet shkarkimi: rikthim i status quo-së dhe forcim i standardit për mbrojtjen e mandateve të zgjedhura.
- Nëse konfirmohet: krijohet praktikë e re mbi interpretimin e mosprezencës si shkak i mjaftueshëm për ndërprerje mandati.
Ton Emocional Dhe Mesazhi Politik
Fjala e Veliajt ishte e ngarkuar emocionalisht, me referenca ndaj besëlidhjes me votuesit, sakrificës personale dhe fyerjes nga bashkëpunëtorët. Në thelb, ai kërkon që çështja të shihet si test i demokracisë, jo si konflikt personal.
Pyetje: Cili është thelbi juridik i çështjes?
Përgjigje: Nëse mosparaqitja në detyrë, kur është e imponuar nga masa shtetërore jo e formës së prerë, mund të konsiderohet shkelje e rëndë që justifikon shkarkimin e një të zgjedhuri vendor.
Pyetje: Çfarë pretendon Veliaj?
Përgjigje: Se nuk ka kryer shkelje, se u denigrua padrejtësisht, dhe se shkarkimi cënon votën dhe prezumimin e pafajësisë.
Pyetje: Pse është e rëndësishme për të gjitha bashkitë?
Përgjigje: Vendimi i Kushtetueses do të shërbejë si precedent për raste të ngjashme, duke përcaktuar standardin e mbrojtjes së mandateve kundrejt masave të përkohshme.
Pyetje: Çfarë kërkon pala aplikante?
Përgjigje: Shfuqizimin e vendimit të shkarkimit dhe rikthimin e garancive kushtetuese për mandatin.
Pyetje: Çfarë rrezikon demokracia vendore?
Përgjigje: Që vullneti i votës të zëvendësohet nga vendime të momentit, duke krijuar pasiguri juridike për të zgjedhurit.
Në këtë çështje, ligji dhe demokracia takohen në një kryqëzim kritik: a mund të ndërpritet një mandat i fituar me votë për shkak të mosprezencës së imponuar? Përgjigjja e Kushtetueses do të përcaktojë rregullin e lojës për vitet që vijnë.