Një investigim ndërkombëtar gazetaresk në kuadër të serisë “The EU Files” sjell dëshmi, intervista dhe dokumente që përshkruajnë ngritjen e grupeve shqiptare të krimit të organizuar gjatë dekadës së fundit, si brenda vendit ashtu edhe në Europë. Sipas këtij hetimi, nën qeverisjen e kryeministrit Edi Rama, Shqipëria është përballur me ndikim në rritje të rrjeteve kriminale mbi institucionet, ndërsa Brukseli vazhdon të mbështesë kursin e Tiranës drejt anëtarësimit në BE. Qeveria shqiptare i hedh poshtë akuzat si politike dhe pa prova.
Në rrëfimin e tij, ish-inspektori i policisë Dritan Zagani rikujton një episod të tetorit 2013, kur një automjet luksoz i ndaluar nga patrulla u urdhërua të mos kontrollohej, pasi dyshohej se lidhej me ish-ministrin e Brendshëm Saimir Tahiri. Zagani thotë se ky ishte sinjali i qartë i kapjes së shtetit nga interesat kriminale. Më vonë, vetë u akuzua për tejkalim kompetencash, u mbajt në paraburgim dhe përfundimisht kërkoi azil në Zvicër; në Shqipëri u dënua në mungesë me 7 vite burg. Ndërkohë, Tahiri u dënua në vitin 2019 pas një hetimi të Guardia di Finanza.
Hetimi citon edhe raste të tjera që ushqejnë dyshimet për ndikim politik mbi drejtësinë. Në fillim të vitit 2025, Taulant Balla—ish-ministër i Brendshëm dhe në vijim ministër për Marrëdhëniet me Parlamentin—u përfshi në polemika pas publikimit të transkripteve nga operacioni europian mbi rrjetin e komunikimit të enkriptuar SKY ECC. Emri i tij del në komunikime me trafikantë droge sipas mediave; ai ka mohuar shkelje dhe ka vijuar detyrën, me mbështetjen e kryeministrit. Zëdhënësja e qeverisë Manjola Hasa i ka quajtur këto pretendime “të pavërteta dhe fyese”.
Investigimi sjell gjithashtu akuza të opozitës për vëllain e kryeministrit, Olsi Rama, lidhur me një laborator kokaine—akuza të rrëzuara nga SPAK në janar 2024. Po atë vit, ish-agjenti i FBI-së Charles McGonigal u dënua në SHBA për marrje ryshfeti 225 mijë euro nga një i afërt i Ramës, çështje që u përdor politikisht nga kundërshtarët.
Përtej kufijve, tabloja është edhe më alarmuese për autoritetet europiane. Zyrtarë të Guardia di Finanza dhe prokurorë italianë citojnë rritje të kapjeve rekord të drogës me origjinë nga rrjete shqiptare dhe një strukturim të tyre gjithnjë e më “federues”. Në operacione si “Tornado” në Brescia u kapën qindra kilogramë kokainë dhe u dokumentuan skema fiktive faturimi që qarkullonin qindra milionë euro për pastrim—me drejtim nga larg prej “bosëve” të mbetur në Shqipëri, sipas hetuesve italianë. Në Belgjikë dhe Holandë, autoritetet flasin për ndikim të fortë në portet e Antwerp dhe Rotterdam; në Mbretërinë e Bashkuar, agjencia kombëtare e krimit vlerëson se grupet shqiptare kontrollojnë pjesë të mëdha të tregut të kokainës. Në Spanjë, rekordi i konfiskimeve në Algeciras (13 ton në nëntor 2024) lidhet me rrjete të njëjta. Europol, në raportin e vitit 2024, e rendit krimin shqiptar mes pesë kërcënimeve kryesore për trafik kokaine dhe kanabisi në kontinent.
Një element kyç në suksesin e këtyre rrjeteve, sipas burimeve të hetimit, është modeli i biznesit: eliminimi i ndërmjetësve dhe negociimi direkt me furnizuesit në Amerikën Latine. Dokumentaristë dhe autorë që kanë intervistuar anëtarë kartelesh kolumbiane dhe aktorë shqiptarë përshkruajnë marrëveshje të tipit 50–50, larg çmimeve standarde me pagesë për kilogram. Shembuj konkretë përmendin përdorimin e konteinerëve të bananeve për fshehjen e kokainës—me dhjetëra kompani importi bananesh në Shqipëri që, sipas një autori francez, ngrenë dyshime për shpërdorim të skemës së logjistikës.
Kthimi te brendia e sistemit shqiptar ngre pyetje për pavarësinë e drejtësisë. Reforma e vitit 2016, e mbështetur nga SHBA për të çliruar gjyqësorin nga ndikimi politik, ngriti SPAK-un si strukturë të posaçme kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar. Sipas kritikëve të cituar, vetë arkitektura e emërimeve ka krijuar hapësirë për ndikim politik; nga ana tjetër, të dhënat e besimit publik dhe rritja e hetimeve ndaj zyrtarëve të lartë vitet e fundit shihen si shenja që SPAK po konsolidohet. Hetues italianë, megjithatë, thonë se kryejnë verifikime të pavarura për mungesë besimi të plotë te homologët shqiptarë, duke iu referuar edhe fenomenit të pasurisë së pajustifikuar të disa funksionarëve të drejtësisë.
Në planin social-ekonomik, varfëria, papunësia e lartë tek të rinjtë dhe paga mesatare rreth 600 euro krijojnë terren të favorshëm për infiltrimin e ekonomisë nga paraja kriminale—blini i pasurive të lira, kompani “fasadë” dhe pastrim parash. Kjo realitet e bën edhe më të vështirë frenimin e rrjeteve që tashmë operojnë transnacionalisht.
Në fund të këtij peizazhi, pozicioni i Brukselit sjell një paradoks: Komisioni Evropian ka vlerësuar “përparim të paparë” të Shqipërisë në raportin e fundit të zgjerimit, ndonëse pranon se “korrupsioni mbetet i përhapur në sektorë vulnerabël”. Presidentja e Komisionit, Ursula von der Leyen, ka mbajtur një linjë të fortë mbështetëse për qeverinë Rama dhe kursin e integrimit. Për kritikët e cituar, kjo është e pakuptueshme përballë akuzave në rritje; për qeverinë, akuzat janë thjesht politike dhe të pambështetura.
Seria e fakteve, dëshmive dhe shifrave të sjella nga hetimi ndërkombëtar vizaton një hartë të zgjerimit të krimit të organizuar shqiptar në Europë, me nyje logjistike nga portet e Mesdheut e deri në veriun e kontinentit. Debati për Shqipërinë—midis perspektivës së integrimit dhe sfidës për sundimin e ligjit—mbetet i hapur: BE kërkon prova të pjekurisë institucionale, ndërsa autoritetet shqiptare pretendojnë se instrumentet e reja të drejtësisë po japin rezultat. Në mes, qytetarët europianë dhe shqiptarë përballen me pasojat konkrete të një ekonomie kriminale gjithnjë e më të sofistikuar dhe një gare institucionale për ta frenuar atë./ ftm.eu