Qeveria ka nisur projektin “Cashless Albania 2030”, një plan që synon të zhdukë gradualishtë paranë fizike dhe ta zëvendësojë me pagesa elektronike. Në letër paraqitet si modernizim. Në realitet, ekspertët paralajmërojnë se Shqipëria po futet në një rrugë që mund të krijojë një krizë sociale më të rëndë se çdo reformë ekonomike e viteve të fundit. Heqja e CASH-it u jep bankave kontroll absolut mbi jetën financiare të qytetarëve dhe i bën më të pambrojtur se kurrë.
1. Qytetarët më të varfër dhe të moshuar rrezikojnë përjashtim total
Jo të gjithë shqiptarët kanë llogari bankare, karta debiti, telefona inteligjentë apo aftësi teknologjike. Për mijëra të moshuar, familje në zonat rurale dhe qytetarë me vështirësi ekonomike, paraja fizike është i vetmi mjet jetese. Heqja e saj i përjashton nga sistemi, duke i lënë pa mundësinë për të kryer blerjet më elementare. Në asnjë vend të Europës nuk është zbatuar një politikë kaq drastike dhe përjashtuese në një kohë kaq të shkurtër.
2. Bankat marrin kontroll absolut mbi çdo qindarkë të qytetarëve
Me zhdukjen e parasë fizike, shqiptarët detyrohen të përdorin vetëm bankat dhe platformat financiare private. Kjo do të thotë se depozitat, shpenzimet dhe çdo transaksion i jetës së përditshme do të kalojë përmes komisioneve, tarifave dhe politikave që bankat mund t’i ndryshojnë sipas dëshirës. Qytetarët humbasin një të drejtë themelore: të menaxhojnë paratë e tyre vetë, pa ndërmjetës. Ky është varësim total financiar.
3. Një sulm kibernetik, një defekt i energjisë dhe Shqipëria ndalet
Heqja e CASH-it rrit varësinë nga rrjeti, serverët dhe sistemet bankare. Në rast defekti, ndërprerjeje energjie apo sulmi kibernetik – fatura të cilat Shqipëria i ka të përditshme – qytetarët nuk do të mund të blejnë bukë, të paguajnë ilaçe apo të marrin shërbime bazike. CASH-i është i vetmi sistem që funksionon pa energji, pa internet dhe pa banka. Heqja e tij i lë qytetarët të pambrojtur në çdo krizë.
4. Bizneset e vogla drejt falimentimit
Çdo biznes i vogël, nga dyqanet e lagjeve te shitësit ambulantë, do të detyrohen të blejnë pajisje POS, të paguajnë komisione bankare dhe tarifa mujore. Për një supermarket të madh kosto është minimale; për një familje që jeton me biznes të vogël, është goditje fatale. Rritja e kostove sjell rritje çmimesh, ulje të konsumit dhe zhytje të ekonomisë informale në akoma më shumë trysni.
5. Heqja e CASH-it sjell kontroll, jo modernizim
Pa para fizike, çdo lëvizje financiare monitorohet, çdo blerje regjistrohet dhe çdo qytetar kontrollohet. Shqipëria shndërrohet në një laborator eksperimental, ku liria financiare zhduket dhe pavarësia ekonomike e individit varet nga një rrjet, një bankë dhe një kod.
Ky është rreziku më i madh i 30 viteve të fundit: krijimi i një shoqërie të varur, të survejuar dhe të paqëndrueshme.
Shqiptarët kanë të drejtë të pyesin:
Pse po nxitohet kaq shumë? Kush përfiton? Dhe a është vendi gati të zhdukë paratë fizike, kur një pjesë e popullsisë nuk ka as kartë debiti?
“Cashless Albania 2030” nuk është vetëm një projekt teknologjik — është një projekt që ndryshon rrënjësisht marrëdhënien e qytetarit me paranë, lirinë dhe të ardhmen e tij.
Në një vend ku rrjeti bie përditë, ku sulmet kibernetike janë reale dhe ku ekonomia e vogël mban gjysmë vendi, heqja e CASH-it nuk është modernizim.
Është rrezik.