Ekspozitat e artit modern këtë vit në “Frieze London” dhe “Art Basel Paris” u shoqëruan me një surprizë të pazakontë: vepra të kryeministrit shqiptar, Edi Rama. Revista prestigjioze “The Art Newspaper”, me seli në Londër dhe New York, i ka kushtuar një analizë të detajuar fenomenit, duke e shtruar hapur pyetjen nëse arti i Ramës është bërë pjesë e strategjisë së tij për të larguar vëmendjen nga akuzat e korrupsionit dhe skandalet politike që e kanë shoqëruar vitet e fundit.
Një kryeministër-artist nëpër skenat më të rëndësishme të artit botëror
Galeria “Société” në Berlin e përfshiu Ramën këtë tetor në listën e saj të artistëve, një lëvizje e pazakonshme për një politikan në detyrë. Në “Frieze London”, galeria i dedikoi një mur të tërë vizatimeve të tij shumëngjyrëshe dhe dy skulpturave prej bronzi të pikturuara. Në “Art Basel Paris” u ekspozua një përzgjedhje më e vogël, por gjithsesi e spikatur.
Përfaqësuesja e galerisë, Julia Ballantyne-Way, konfirmoi se rreth gjysma e vizatimeve janë shitur dhe se ka interes të madh edhe për skulpturat. “Shumë njerëz nuk e dinë që Rama është artist. Janë të befasuar dhe të intriguar,” thotë ajo.
Sipas saj, marrëdhënia me Ramën ka qenë afatgjatë, ndërsa ideja e përfaqësimit u konkretizua pas ekspozitës së tij në Paris vitin e kaluar.
Nga arti akademik, te neo-ekspresionizmi politik
Kritiku shqiptar Oltsen Gripshi, i cili ka botuar një libër mbi artin e Ramës, e vlerëson kryeministrin si artist që është larguar nga Realizmi Socialist për t’u orientuar drejt një gjuhe abstrakte të frymëzuar nga Kandinsky — një stil që ai e cilëson neo-ekspresionist.
Rama ndërthur vizatimet me stilolaps, vajin dhe skulpturat prej bronzi të pikturuar, duke krijuar një identitet hibrid mes artit dhe politikës.
A është arti i Ramës një mjet PR?
Pritja pozitive e tregut të artit nuk e ka shmangur debatin kryesor: a përdor Rama artin për të ndërtuar një imazh të ri ndërkombëtar dhe për të zbutur perceptimin mbi skandalet e korrupsionit që kanë goditur qeverinë e tij?
Analiza e “The Art Newspaper” liston disa nga çështjet që kanë eklipsuar vitet e tij të fundit në pushtet:
- dënimi i ish-ministrit Lefter Koka për skandalin e inceneratorëve;
- arratisja e ish-zv.kryeministrit Arben Ahmetaj dhe akuzat e rënda ndaj tij;
- përplasjet me SPAK pas arrestimit të Erion Veliajt;
- akuzat periodike për ndërhyrje politike në financimin e artit.
Artisti dhe kritiku Armando Lulaj, një prej zërave më kritikë të Ramës, e cilëson artin e kryeministrit si “një marifet PR për të pastruar imazhin e tij”. Ai pretendon se artistët kritikë janë sistematikisht të përjashtuar nga fondet publike:
“Grupi im është i margjinalizuar dhe nuk merr asnjë para publike,” shprehet Lulaj.
Galeria mohon motivet politike
Megjithatë, përfaqësuesja e “Société” këmbëngul se politika nuk ka të bëjë me përfshirjen e Ramës në galeri:
“Ai ishte artist përpara se të bëhej politikan. Ka studiuar dhe dhënë mësim arti. Nuk është konstrukt politik.”
Ekspozitat e ardhshme dhe ambicia si artist global
Përveç Londrës dhe Parisit, veprat e Ramës u shfaqën edhe në “Art Basel Miami Beach”, dhe në prillin e ardhshëm ai do të ketë një ekspozitë personale gjatë “Gallery Weekend Berlin”.
Ndërsa ekspozimi global i Ramës në botën e artit rritet, po aq shtohet debati për motivet e tij dhe lidhjen mes artit, pushtetit dhe imazhit publik.