Seanca dëgjimore për zgjedhjen e kreut të ri të SPAK duhej të ishte një moment solemn për drejtësinë shqiptare, një demonstrim i pjekurisë institucionale dhe i nivelit më të lartë profesional që vendi ka prodhuar. Në vend të kësaj, ajo u kthye në një shembull të zymtë të asaj që fshihet pas fasadës së viteve të reformës: një boshllëk i frikshëm konceptual dhe profesional në nivelet ku duhej të qëndronte elita e sistemit.
Pyetja e Arta Mandros, anëtare e KLP-së dhe pedagoge prej dekadash në Shkollën e Magjistraturës, i drejtuar kandidatit për kreun e SPAK — “Nëse ju vij në zyrë, a do ma zgjidhnit një hall personal?” — nuk ishte thjesht e pavend. Ajo ishte një moment referues që zbuloi se sa i brishtë është në realitet imazhi i profesionalizmit që kjo kupolë ka pretenduar ndër vite. Në vend të një pyetjeje që teston vizionin strategjik, integritetin etik, aftësinë drejtuese apo kapacitetin për të menaxhuar çështje të krimit të organizuar, u shtrua një pyetje që i ka më shumë vend në një bisedë tavoline sesa në intervistën për postin më të rëndësishëm të drejtësisë antikorrupsion.
Ironia është se Arta Mandro ka kaluar dekada duke formuar breza të tërë magjistratësh, duke i ngjitur në auditor standarde të pretenduara të etikës, logjikës juridike dhe profesionalizmit. Sot, me një pyetje të vetme, ajo çmontoi vetë modelin që ka shitur për vite. Sepse kur një pedagoge e institucionit më të rëndësishëm të përgatitjes së gjyqtarëve dhe prokurorëve bie në nivelin e pyetjeve të lehta, të ngarkuara me populizëm dhe të shkëputura nga realiteti i detyrës, atëherë sistemi ka një problem që është shumë më i thellë sesa çdokush dëshiron të pranojë.
E gjithë skena ishte një ekspozim brutal. Kishte diçka pothuajse metaforike në të: në momentin kur SPAK po kërkon drejtuesin e ri, njerëzit që duhet të përfaqësojnë standardin më të lartë dolën me një nivel që nuk i afrohet as pritshmërisë minimale të një paneli rekrutimi serioz. Pyetja nuk testoi kandidatin; ajo testoi vetë KLP-në dhe KLP dështoi publikisht.
Është tronditëse të mendosh se institucioni që prodhon dhe vlerëson brezat e drejtësisë funksionon me një kulturë të tillë profesionalizmi. Një seancë që duhej të ishte teknike u kthye në spektakël, një moment ku supozohej të diskutohej për kriptokrimin, korrupsionin e nivelit të lartë, kapacitetet e SPAK-ut dhe sfidat e së ardhmes, por përfundoi me pyetje rreth “hallesh personale”, si të bëhej fjalë për një zyrë shërbimesh qytetare dhe jo për një institucion që heton kriminelët më të rrezikshëm të vendit.
Kjo nuk është thjesht një rrëshqitje në komunikim. Është simptomë. Është dëshmi se sa larg realitetit profesional që kërkon drejtësia bashkëkohore vazhdojnë të qëndrojnë disa prej atyre që e administrojnë. Dhe nëse sot u shemb edhe një pjesë e fasadës së tyre, ndoshta kjo është e vetmja gjë e mirë që solli kjo seancë. Sepse publiku duhet ta shohë të vërtetën: kriza e drejtësisë nuk nis dhe nuk mbaron tek ata që hetohen. Shpesh, ajo fillon tek ata që vlerësojnë dhe vendosin.