Një praktikë alarmante po evidentohet në sistemin bankar shqiptar, ku Credins Bank akuzohet se po zbaton në mënyrë të paligjshme dhe disproporcionale urdhrat e bllokimit të llogarive bankare, duke paralizuar plotësisht aktivitetin e subjekteve tregtare. Bëhet fjalë për raste ku, për detyrime të kufizuara tatimore, banka zgjedh të bllokojë të gjitha llogaritë e një subjekti, duke e lënë atë pa asnjë mundësi veprimi financiar.
Sipas Ligjit nr. 9920, datë 19.05.2008 “Për procedurat tatimore në Republikën e Shqipërisë”, urdhri i bllokimit të llogarive bankare është një masë sigurimi që synon mbledhjen e një detyrimi konkret tatimor, dhe jo një instrument ndëshkues. Ligji parashikon qartë se shuma që bllokohet duhet të jetë maksimumi sa detyrimi i papaguar, ose gjendja e llogarisë kur ajo është më e vogël. Asgjë më shumë.
Megjithatë, në praktikë, Credins Bank duket se po ndjek një logjikë tjetër. Në vend që të bllokojë vetëm shumën e kërkuar dhe të lejojë funksionimin normal të llogarive të tjera, banka procedon me bllokim total, duke pamundësuar pagesat për paga, furnitorë, qira, taksa të tjera dhe detyrime të përditshme. Ky veprim shkon përtej çdo kuadri ligjor dhe e kthen masën e sigurimit në një dënim financiar de facto.
Edhe më shqetësuese është mënyra se si kryhet ky bllokim. Në shumë raste, klientët nuk njoftohen paraprakisht për ardhjen e urdhrit të bllokimit, nuk informohen për shumën reale që është objekt i ekzekutimit dhe nuk marrin asnjë shpjegim mbi arsyen pse u është ndaluar çdo veprim bankar. Subjektet e mësojnë situatën vetëm kur tentojnë të kryejnë një pagesë dhe përballen me refuzimin total të sistemit bankar.
Ky mosinformim i qëllimshëm ose neglizhent cenon rëndë parimin e transparencës dhe sigurisë juridike, duke i lënë bizneset në një gjendje pasigurie të plotë. Në vend që banka të veprojë si ekzekutuese teknike e një urdhri administrativ, ajo sillet si autor i një mase represive, pa dhënë llogari dhe pa respektuar kufijtë e ligjit.
Bllokimi i plotë i të gjitha llogarive, për një detyrim të kufizuar, përbën gjithashtu një shkelje flagrante të parimit të proporcionalitetit, i cili kërkon që çdo masë administrative të jetë e nevojshme, e përshtatshme dhe jo më e rëndë se sa kërkon qëllimi. Paralizimi total i aktivitetit ekonomik për disa dhjetëra mijëra lekë detyrim tatimor është jo vetëm i pajustifikuar ligjërisht, por edhe shkatërrues ekonomikisht.
Në këtë situatë lind natyrshëm pyetja: a mban Credins Bank përgjegjësi për dëmin e shkaktuar? Juridikisht, përgjigjja është po. Fakti që banka vepron mbi bazën e një urdhri të administratës tatimore nuk e përjashton atë nga përgjegjësia, kur veprimet e saj tejkalojnë përmbajtjen dhe kufijtë e urdhrit. Bllokimi i llogarive që nuk janë objekt i ekzekutimit dhe shkaktimi i dëmeve direkte financiare përbën bazë të qartë për përgjegjësi civile.
Rasti i Credins Bank nuk duket të jetë i izoluar, por pjesë e një praktike më të gjerë që po kthehet në normë të heshtur. Nëse kjo qasje nuk ndalet dhe nuk korrigjohet, masat e sigurimit tatimor rrezikojnë të shndërrohen në instrumente presioni dhe shkatërrimi ekonomik, duke goditur veçanërisht bizneset e vogla dhe të mesme.
Në një shtet që pretendon të funksionojë mbi parimet e shtetit të së drejtës, asnjë bankë nuk mund të vendosë veten mbi ligjin. Zbatimi i urdhrave administrativë nuk justifikon shkeljen e të drejtave themelore ekonomike dhe juridike të qytetarëve dhe bizneseve. Heshtja institucionale përballë këtyre praktikave vetëm sa e thellon problemin dhe minon besimin në sistemin bankar dhe financiar të vendit.