Kur ka kaluar një shekull nga pandemia e ashtuquajtur “Gripi Spanjoll”, është e pamundur që të nxjerrësh konkluzione se cili ka qenë ndikimi në botë dhe në Shqipëri.
Shpërthimi i kësaj pandemie erdhi një një kohë lufte, ku lajmet dhe statistikat ishin të censuruara, e si rrjedhojë ndikimi i saj sot nxirret në mënyrë rrethanore dhe shpesh edhe me rezerva. Megjithatë, konsiderohet si një ndër epidemitë më vdekjeprurëse në histori.
Pandemia e gripit të vitit 1918 vlerësohet se shkaktoi nga 20 deri në 50 milionë viktima në mbarë botën.
Si e mori emrin “Gripi Spanjoll”?
Spanja ishte një nga vendet e pakta evropiane që qendroi neutral gjatë Luftës së Parë Botërore. Ndërkohë vendet e tjera që ishin në luftë kontrollonin shtypin dhe censuronin lajmet në mënyrë që të ndalonin uljen e moralit të qytetarëve të tyre dhe të ushtarëve që ishin në luftë.
Duke qenë se shtetet e tjera kishin një errësirë totale në raportimin mediatik lidhur me ngjarjen dhe Spanja bënte raportime normale për infektimet dhe viktimat, u krijua ideja se Spanja ishte origjina e pandemisë. Ndërsa vetë spanjollët besonin se virusi u ishte transmetuar nga Franca, e madje vetë spanjollët e quanin “Gripi Francez”. Në rang botëror, keqkuptimi mbeti dhe u trashëgua për një shekull, edhe pse nuk u konfirmua kurrë se Spanja ishte burimi i pandemisë.
Si u prek Shqipëria nga “Gripi Spanjoll”?
Kur “Gripi Spanjoll” u përhap edhe në Shqipëri, vendi në atë periudhë administrohej nga ushtritë e huaja; ajo italiane, austro-hungareze dhe franceze.
Si rrjedhojë, edhe menaxhimi i saj nuk mund të thuhet se u bë në mënyrë të centralizuar. Në atë periudhë vendit i mungonte një sistem shëndetësor i mirëorganizuar, mjekët dhe spitalet për të përballuar një ngjarje shëndetësore të kësaj përmase.
Nga ana tjetër, nëse shfletojmë shtypin e atyre viteve, gazetat kryesore që publikoheshin nuk kanë të reflektuar në faqet e tyre raportime për atë që ka ndodhur në vitet e pandemisë. Në dokumentet e arkivave së shtetit mund të gjesh qarkore që iu drejtoheshin autoriteteve lokale për masat parandaluese që duheshin marrë “për të parandaluar Gripin e Spanjës”.
Vetëm pas viteve ’20-ta, në Shqipëri nis një periudhë stabiliteti ku shteti nis të organizohet në struktura përkatëse dhe nis të organizojë sistemin shëndetësor si dhe të mbajë statistika për llojet e sëmundjeve, pacientëve, mjekëve, etj.
Ndikimi që ka pasur kjo pandemi, përmendet në kujtimet e Hajredin Bej Cakranit ku trajtohet ndihma që kjo familja u dha refugjatëve që kishin ardhur në Shqipëri nga si rrjedhojë e djegies së fshatrave të tyre nga grekët.
Spitali i Shkodrës gjatë pandemisë “Gripi Spanjoll”
“Kur u kthyem në shtëpi, pamë muhaxhirët të cilët janë si rezultat i gripit spanjoll dhe nga fshatrat e djegura nga grekët, ku thuhet se 50-100 shpirtra vdesin çdo ditë, dhe ky nuk është një numër i vogël. Na kanë thënë që është grip dhe ky grip është shpërndarë në të gjithë Evropën, i cili po vret njerëz në masë të madhe. Refugjatët na kanë thënë, kanë ardhur nga Vlora dhe nga të dyja anët e Vjosës. Dhe këtë tragjedi donte vendi ynë tani. Thjeshtë këtë mund ta quash katastrofë”, shkruhet në kujtimet e Cakranit.
Por një dëshmi më të plotë të asaj që ka ndodhur në Shqipëri jep Petro Harizi në librin e tij të botuar në Boston në vitin 1919, me titull “Histori kronografike e qarkut të Korçës”.
Ai trajton aty shumë ngjarje, kryesisht periudhën kur Korça u shpall Krahinë Autonome nën administrimin francez. Në këtë periudhë, vjen edhe në Shqipëri edhe gripi spanjoll. Në rrëfimin e tij, Harizi e përshkruan ngjarjen si dramatike! Shifra e viktimave që ai jep për Korçën është e ngjashme me atë të Cakranit, rreth 40-50 viktima në ditë.
Por veçantia e rrëfimit të Harizit është se ai bën një përshkrim të detajuar të simptomave të sëmundjes, mënyrës sesi po kurohej ajo si dhe çfarë ndodhte nëpër familjet shqiptare që po e përballonin pas asistencë mjekësore këtë pandemi.
Harizi në rrëfimin e tij ndalet këtu, duke mos dhënë më shumë detaje në botimin e tij se si u menaxhua pandemia, apo se si u zhduk ajo në Shqipëri.
Megjithatë, ai evidenton se një ndër personat që humbi jetën ishte edhe një nga funksionarët e lartë të ushtrisë franceze që ndodhej në Korçë.
Të dhënat për ndikimin e gripit spanjoll në Shqipëri janë trashëguar në formën e tregimeve nga të moshuarit, mbi bazën e perceptimit të tyre, informacioneve të ndryshme që ata merrnin gojë me gojë apo që shihnin vetë. Por mungon një studim i plotë lidhur me ndikimin konkret që kjo epidemi ka pasur në Shqipëri. /Scan TV/