Ky shtet ka rreth 33 000 biznese, të cilat janë të paktën 100-vjeçare. Si ia kanë dalë shumë prej tyre të mbijetojnë dhe çfarë do të thotë një gjë e tillë për të ardhmen e Japonisë?
Japonia po ndryshon: një shoqëri që po plaket në mënyrë të shpejtë, një fluks rekord turistësh nga vende të ndryshme dhe ndërtimi i robotëve, më shumë se kurrë ndonjëherë më parë. Pikërisht në lidhje me pikën e fundit hyjnë në lojë të rinjtë japonezë. Gjenerata J, një sërë serish të reja nga BBC Worklife, japin informacione të ndryshme mbi mënyrën sesi brezi i ardhshëm i vendit po formëson të nesërmen e Japonisë.
Shtëpia e çajit “Tsuen” ndodhet në një cep rruge me pamje nga një lumë i gjerë dhe një urë, në një periferi të përgjumur të Kiotos, dikur kryeqyteti antik i Japonisë. Në një qytet që mbahet për numrin e lartë të faltoreve, tempujve dhe kopshteve të jashtëzakonshme (dhe një fluksi të lartë turistësh që bëjnë foto), kjo shtëpi karakteristike çaji me një strukturë që nuk mund të mos të bëjë përshtypje, mbart në vetvete edhe diçka akoma më interesante se pamja e saj.
Shtëpia e çajit “Tsuen” është hapur që në vitin 1160 pas lindjes së Krishtit dhe pretendon të jetë shtëpia më e vjetër në botë që vazhdon të ofrojë çajëra të ndryshme. Ajo drejtohet nga 38-vjeçari Yusuke Tsuen, i cili ulet këmbëkryq pas një banaku të ulët në dysheme dhe shërben çaj jeshil nga ibrikët prej hekuri. “Ne jemi përqendruar vetëm te shërbimi i çajit dhe nuk e kemi zgjeruar më tej biznesin tonë. Kjo është gjithashtu edhe arsyeja kryesore se përse ne kemi arritur të mbijetojmë në gjithë këto shekuj”, shprehet ai. Ndoshta nuk përbën fare habi sesi kjo shtëpi çaji 900-vjeçare ka arritur t’u mbijetojë shekujve në një qytet që njihet për traditën dhe zejtarinë e tij shumë të zhvilluar.
Por ajo që përbën habi është fakti se kjo shtëpi kaq e vjetër nuk është e vetmja. Në vitin 2008, një raport i Bankës së Koresë zbuloi se nga 5 586 kompani mbi 200-vjeçare në 41 vende të ndryshme të botës, rreth 56% e tyre ndodheshin në Japoni. Sipas një studimi kërkimor të kryer nga Teikoku Data Bank, në vitin 2019 mbi 33 000 biznese në Japoni ishin mbi 100-vjeçare.
Hoteli më i vjetër në botë është hapur në Yamanashi, në vitin 705 dhe pastiçeria “Ichimonjiya Wasuke” shet ëmbëlsira të ndryshme në Kyoto që prej vitit 1000. Gjigandi i ndërtimit “Takenaka”, me qendër në Osaka, u themelua në vitin 1610, ndërsa disa marka globale japoneze si “Suntory” dhe “Nintendo” kanë një histori shumë të hershme, e cila daton që prej viteve 1800.
Por çfarë ka Japonia që prodhon binzese të tilla që zgjasin kaq shumë në kohë? Dhe në një epokë globale të përcaktuar nga startup-et që po zhvillohen me ritme shumë të shpejta, a ka Japonia diçka nga e cila mund të mësojë një botë e tërë?
Respektimi i traditës
Yoshinori Hara, dekan dhe profesor në Shkollën e Menaxhimit në Universitetin e Kiotos, shprehet se këto biznese
shekullore (të paktën rreth 100-vjeçare) njihen si “shinise”, që fjalë për fjalë do të thotë “dyqan i vjetër”. Z. Hara, e cili ka punuar në Silicon Valley për gati një dekadë, thotë se rëndësia që kompanitë japoneze i kushtojnë qëndrueshmërisë në raport me maksimizimin e shpejtë të fitimit është një ndër arsyet kryesore se përse kaq shumë binzese në këtë vend kanë një jetëgjatësi të tillë. “Në Japoni, një numër shumë i madh biznesesh kanë si objektiv të tyrin kryesor trashëgiminë e biznesit te pasardhësit”, shpjegon ai më tej.
Z. Tsuen, i cili drejton shtëpinë e çajit “Tsuen Tea”, shpjegon se edhe shumë prej shokëve të tij të fëmijërisë kanë trashëguar nga familjet e tyre biznese mbi disa qindravjeçare. Vazhdimi i drejtimit të biznesit të çajit nga ana e tij erdhi krejt natyrshëm. “Unë nuk po drejtoj thjesht një biznes çfarëdo, unë po drejtoj biznesin që paraardhësit e mi ndërtuan. Nëse unë nuk do ta kisha marrë në dorë drejtimin e tij, ai sot do të ishte mbyllur”, thotë z. Tsuen.
“Kur kam qenë i vogël në kopësht apo në shkollën fillore, më kanë pyetur mbi ëndrrën time për të ardhmen. Instinktivisht dhe pa e menduar fare, unë e dija se do të vazhdoja biznesin e familjes. Kjo ishte një gjë mëse e natyrshme”, tha më tej z. Tsuen. Edhe qytetet dhe fshatrat e Japonisë janë disa qindrashekullorë (në krahasim me SHBA-të për shembull), prandaj nuk duhet të përbëjë aspak habi fakti që në këtë shtet ka kaq shumë kompani të vjetra.
Por Innan Sasaki, një asistente profesore në shkollën e biznesit në Universitetin e Warwick-ut, e cila ka shkruar për jetëgjatësinë e ndërmarrjeve japoneze, thotë se ka arsye të tjera më specifike që e shpjegojnë një fakt të tillë për Japninë.
“Në përgjithësi, ne mund të themi se një gjë e tillë mund të shpjegohet nëpërmjet orientimit të përgjithshëm afatgjatë: kulturës së respektimit të traditës dhe paraardhësve, të kombinuara me faktin se Japonia ka qenë një vend me ndërveprim relativisht të kufizuar me vendet e tjera”, tregon znj. Sasaki, duke theksuar mbi të gjitha dëshirën e njerëzve për të trashëguar sa më gjatë të jetë e mundur bizneset që kanë, duke ruajtur kështu kompanitë lokale në komunitet.
Shumë prej këtyre kompanive të vjetra janë organizata familjare të mesme ose të vogla të përqendruara kryesisht te mikpritja dhe ushqimi, si në rastin e shtëpisë së çajit, “Tsuen”. Disa kompani madje kanë përfituar nga praktika japoneze e pranuar gjerësisht për të adoptuar punëtorë të rritur meshkuj dhe për t’i bërë ata pjesë të trungut familjar, një mënyrë kjo për të siguruar sukses të pandërprerë për biznesin, praktikë që madje është ndjekur edhe nga firma të mëdha si “Suzuki Motor” dhe “Panasonic”.
Aftësitë themelore dhe shërbimi i klientit
Diku tjetër në Kyoto ndodhet një tjetër kompani “shinise” (shumë e vjetër), e cila nuk është aq e vjetër sa ajo e shtëpisë së çajit, “Tsuen”, por shumë më e madhe: kompania e videolojërave, “Nintendo”. Ajo është e njohur në të gjithë globin për mënyrën sesi revolucionarizoi industrinë e argëtimit nëpërmjet sistemit të saj elektronik të videolojërave, në vitin 1985. Por shumica e njerëzve nuk e dinë se kujt i dedikohet suksesi global tregtar i kësaj kompanie.
Pavarësisht se ajo konsiderohet si një kompani teknologjike, “Nintendo” u themelua në vitin 1889, si një prodhues i kartave të lojërave për lojën japoneze, Hanafuda. E importuar për herë të parë nga portugezët në shekullin XVI, loja përfshin mbledhjen e kartave me lule të ndryshme të printuara mbi to, ku secila kishte një vlerë të ndryshme pikësh. Sipas z. Hara nga Universiteti i Kiotos, “Nintendo” është një shembull perfekt i një kompanie që cilësohet se ka të gjitha aftësitë e duhura për të mbijetuar në një periudhë afatgjatë. Ky është koncepti themelor pas asaj që bën një kompani, e cila ndikon në mbijetesën afatgjatë të saj, edhe kur teknologjia ose bota përreth saj ndryshon.
Në rastin e kompanisë “Nintendo”, ka qenë mënyra sesi të “krijohej argëtim nëpërmjet videolojërave”, shprehet z. Hara. Ai gjithashtu tregon për përpjekjet e kompanive të veshjeve tradicionale kimono, për të vazhduar që të qëndrojnë në këtë biznes, pasi një numër gjithnjë e më i vogël grash japoneze po i përdorin ato. Një prodhues i veshjeve kimono me bazë në Kioto dhe që daton që prej vitit 1688, “Hosoo”, është zgjeruar në prodhimin e fibrave të karbonit për kompanitë e veshjeve.
“Suksesi kryesor i kësaj kompanie i dedikohet endjes në 3D”, shpjegon z. Hara. Në Kioto, shumë prej bizneseve afatgjata kërkojnë gjithashtu një përkushtim më të madh të shërbimit ndaj klientëve, si elementi kryesor që do të vazhdojë t’i mbajë ato ende në treg. Këtu mund të përmendim veçanërisht rastin e bujtinave tradicionale japoneze që i trajtojnë mysafirët si familjarë. Z. Hara thotë se bizneset japoneze e vlerësojnë këtë shërbim të nivelit të lartë ndaj klientëve, të njohur si omotenashi, dhe përpiqen të parashikojnë atë që klientët dëshirojnë, sepse pikërisht këta faktorë nxisin qëndrueshmërinë që vlerësohet aq shumë te kompanitë japoneze.
Familja e Akemi Nishimuras ka drejtuar biznesin e bujtinave tradicionale japoneze, “Hiiragiya”, në Kioto, për gjashtë breza me radhë. Në vitin 2018, ky biznes festoi 200-vjetorin e tij dhe mirëpriti aty mysafirë të tillë si Charlie Chaplin dhe Louis Vuitton. “Komunikimi zemër me zemër është çelësi i këtij biznesi”, shprehet znj. Nishimura. Në një manual mbi 80-vjeçar që ndodhet në një prej këtyre bujtinave, përmendet mënyra sesi duhet larë një shami dhe sesi duhet palosur ajo.
“Por disa klientë, ndoshta nuk do ta pëlqejnë një gjë të tillë (shkruhet në këtë manual) dhe neve paraprakisht na duhet të kërkojmë leje përpara se ta bëjmë një gjë të tillë”, shprehet znj. Nishimura. “Biznese të tilla u japin përparësi vlerave të tilla si angazhimi ndaj biznesit familjar, vazhdimësia, cilësia, komuniteti dhe tradita mbi logjikën financiare”, thotë znj. Sasaki. “Për rrjedhojë, biznese të tilla në Kioto gëzojnë një qëndrim social që tejkalon atë që palët e interesit zakonisht do t’u atribuojnë firmave të familjes, duke i bërë ato një klasë elitare të organizatave”.
E mirë apo e keqe për inovacionin?
Megjithatë, ky admirim për jetëgjatësinë e bizneseve ka edhe disa disavantazhe, veçanërisht kur bëhet fjalë për startup-et e vendit, që janë kritikuar si shumë të ngadalëta në krahasim me vendet e tjera, edhe pse një cilësim i tillë është duke ndryshuar.
Të qenet pjesë e skenës së startup-eve ka qenë një sfidë e vërtetë sa i takon pranimit social, pasi bota e startup-eve nuk është aq e njohur sa kompanitë e vjetra”.
“E kam pasur shumë të vështirë t’ua shpjegoj prindërve dhe miqve të mi se me çfarë merrem dhe se ku punoj”, thotë 27-vjeçarja Mari Matsuzaki. Ajo punon në Queue, një startup teknologjik në sektorin e edukimit me bazë në Tokio, dhe që ka drejtuar versionin Slush të Tokios, startup-it ndërkombëtar jo-fitimprurës që ka si objektiv kryesor studentët. “Nga të gjithë studentët e klasës sime, ndoshta unë jam e vetmja që vendosa të punoj në një startup”, thotë ajo.
“Ndërsa në shtetet e tjera, themeluesit vlerësohen për shndërrimin e dështimeve të tyre në përvoja suksesi, në Japoni, mentaliteti mbizotërues drejt rrezikut dhe dështimit është një betejë që shumë sipërmarrës ende duhet ta kapërcejnë”. Michael Cusumano pajtohet me një fakt të tillë. Ai është aktualisht profesor në Institutin e Teknologjisë në Masaçusets, por që ka dhënë degën “Iniciativat e sipërmarrjes dhe inovacionit”, në Universitetin e Shkencave të Tokios nga viti 2016 deri në vitin 2017, dhe ka jetuar dhe punuar në Japoni për tetë vjet.
“Mbyllja e një kompanie ose shitja e saj konsiderohet gjithashtu si një dështim dhe diçka e turpshme në Japoni, gjë kjo e cila ka shekuj që vazhdon në këtë shtet”. Pra, këto çështje kulturore gjithashtu duket se inkurajojnë familjet të vazhdojnë trashëgimin e biznesit familjar brez pas brezi”, shprehet ai. “Shoqëria japoneze dhe ekonomia nuk janë aq fleksibile sa SHBA-të, dhe prandaj Japonia nuk gjeneron aq lehtësisht firma të mëdha dhe të reja. Tendenca kryesore është të ruhen ato që kanë aktualisht dhe që kanë pasur edhe shumë shekuj përpara”.
Megjithatë, edhe kompanitë shumë të vjetra nuk janë të përjashtuara nga vështirësitë. “Kongo Gumi”, një kompani ndërtimi e themeluar në vitin 578, qëndroi në treg për plot 1 400 vjet përpara se të dështonte si pasojë e borxhit të lartë. Në të ardhmen, znj. Matsuzaki beson se do të ketë përfitime në ndërthurjen e pikave të forta të dy modeleve të biznesit. “Çelësi do të jetë nxitja e më shumë sinergjive midis kompanive të vjetra dhe startup-eve të reja”, citon ajo më tej. Kompanitë e vjetra e kanë fuqinë e tyre në burimet e shumta, reputacionin e konsoliduar në industri dhe mbështetjen e një rrjeti të fortë.
Duke ndërthurur teknologjinë e re dhe vendimmarrjen e shpejtë me kompanitë e vjetra, znj. Matsuzaki mendon se startup-et e reja të biznesit mund të shndërrohen në një prej elementëve më të rëndësishëm të së nesërmes së Japonisë”. Por njëri nga pronarët e një prej biznesve më të vjetra në botë, shtëpisë së çajit, “Tsuen”, u shpreh se nuk ka asnjë nga qëllimet e mësipërme. “Unë kam lindur rastësisht këtu. Unë po drejtoj biznesin që ndërtuan paraardhësit e mi”, thotë z. Tsuen. “Qëllimi im nuk është ta zgjeroj më tej këtë biznes dhe as të rris shitjet e tij. Ajo që është më e rëndësishme për mua është që të vazhdohet jetëgjatësia e biznesit tim dhe bizneseve të ngjashme me të”./monitor.al