Institucionet kryesore të drejtësisë në Shqipëri kanë marrë një qëndrim të papritur kundër pjesëmarrjes në Komisionin Parlamentar të drejtuar nga deputeti socialist Fatmir Xhafa, duke shkaktuar befasi dhe ngritur pikëpyetje mbi arsyet e këtij bojkoti. Refuzimi i Gjykatës Kushtetuese, Gjykatës së Lartë, SPAK-ut dhe Inspektoratit të Lartë të Drejtësisë për të marrë pjesë në këtë komision, ndonëse këto institucione shpesh janë parë si të afërta me qeverinë, ka nxitur debat dhe spekulime të shumta.
Ky qëndrim i papritur ka bërë që shumë vëzhgues të ngrenë pyetjen: Pse këto institucione, që në raste të tjera duket se kanë ndjekur linjën e qeverisë socialiste, siç ishte rasti i dënimit të kryebashkiakut të Himarës, Fredi Beleri, apo çështja e ndjeshme e dënimit të ish-deputetit Ervin Salianji, kanë vendosur të thonë “JO” ndaj një iniciative që ka përkrahjen e kryeministrit Edi Rama?
Konteksti i mëparshëm: Pse drejtësia ka ndjekur linjën e qeverisë në raste të tjera?
Rasti Beleri dhe Salianji janë shembuj që kanë ngjallur debat mbi pavarësinë e institucioneve të drejtësisë në Shqipëri. Beleri, i cili u zgjodh kryebashkiak i Himarës, u arrestua dhe u dënua për manipulim votash në një çështje që kritikët e kanë cilësuar si të motivuar politikisht. Nga ana tjetër, dënimi i ish-deputetit demokrat Ervin Salianji për shpifje në lidhje me çështjen “Babale” ka ngjallur dyshime se gjyqësori vepron në favor të mazhorancës socialiste, duke ndjekur një linjë të qartë politike.
Në të dyja këto raste, institucionet e drejtësisë duket se kanë ndjekur linjën e qeverisë, duke sjellë dënime që kanë përforcuar fuqinë politike të mazhorancës. Kjo ka bërë që shumë të perceptojnë se drejtësia shqiptare është e kapur nga interesat politike të qeverisë.
Arsyeja e refuzimit ndaj Komisionit Xhafa: Një analizë e faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm
Pra, pse tani, në rastin e Komisionit Xhafa, institucionet e drejtësisë kanë marrë një qëndrim të kundërt? Një analizë e thellë tregon se disa faktorë të brendshëm dhe të jashtëm mund të kenë ndikuar në këtë ndryshim kursi.
1. Ndikimi i ndërkombëtarëve: Presioni për ruajtjen e pavarësisë së drejtësisë
Një nga faktorët kyç që mund të ketë ndikuar në këtë refuzim është presioni ndërkombëtar. BE dhe SHBA kanë qenë mbështetës të fortë të reformës në drejtësi në Shqipëri, dhe ambasadorët e tyre kanë këmbëngulur që reformat të mbeten të pacenuara. Në deklarata të fundit, diplomatët e perëndimit kanë bërë të qartë se nuk do të lejojnë ndërhyrje politike në proceset gjyqësore.
Pjesëmarrja e BE dhe SHBA në Komisionin Xhafa si vëzhgues mund të jetë një sinjal që ndërkombëtarët duan të ruajnë pavarësinë e institucioneve të drejtësisë dhe të monitorojnë çdo përpjekje për të ndikuar në to. Refuzimi i institucioneve për të marrë pjesë në komision mund të jetë një reflektim i këtij presioni ndërkombëtar, për të treguar se ata janë të pavarur dhe nuk i nënshtrohen ndërhyrjeve politike.
2. Frika nga kapja e drejtësisë dhe përpjekjet për ta parandaluar
Një tjetër arsye mund të jetë frika e institucioneve të drejtësisë se pjesëmarrja në Komisionin Xhafa do të perceptohej si një akt që thellon kapjen politike të tyre. Kritikat ndaj Komisionit Xhafa kanë theksuar se synimi i tij është të ndikojë në drejtësinë shqiptare dhe të neutralizojë organet si SPAK, të cilat kanë filluar të hetojnë figura të lidhura me qeverinë. Duke refuzuar ftesën për pjesëmarrje, këto institucione mund të jenë duke mbrojtur pavarësinë e tyre dhe duke u përpjekur të shmangin perceptimin se janë vegla të mazhorancës.
3. Rritja e tensioneve politike dhe kalkulimet strategjike
Situata politike në Shqipëri është e ndërlikuar, me mazhorancën socialiste që përballet me sfida të brendshme dhe të jashtme. Një pjesë e strategjisë së Edi Ramës ka qenë përforcimi i kontrollit mbi institucionet e drejtësisë për të siguruar stabilitet politik dhe për të shmangur sulmet ndaj qeverisë së tij.
Megjithatë, refuzimi i institucioneve të drejtësisë për të marrë pjesë në komision mund të jetë një shenjë se ata nuk duan të përfshihen në tensionet politike të momentit. Për shembull, SPAK, që është përgjegjës për hetimet antikorrupsion, mund të jetë duke dërguar një sinjal të qartë se nuk dëshiron të përzihet në një nismë që ka perceptime të qarta politike.
Konkluzioni
Refuzimi i institucioneve të drejtësisë për të marrë pjesë në Komisionin Xhafa përbën një ndryshim të dukshëm në krahasim me raste të mëparshme ku ato duket se kanë vepruar në përputhje me interesat e qeverisë. Arsyet për këtë ndryshim mund të lidhen me presionin ndërkombëtar, frikën nga perceptimi i kapjes politike, dhe kalkulimet strategjike për të ruajtur pavarësinë dhe integritetin e institucioneve.
Pavarësisht se çfarë qëndron pas këtij refuzimi, një gjë është e qartë: institucionet e drejtësisë janë në qendër të një loje komplekse politike në Shqipëri, dhe çdo veprim i tyre mund të ketë ndikim të thellë në të ardhmen e sundimit të ligjit dhe pavarësisë së drejtësisë në vend.