Në dritën e ngjarjeve të fundit që lidhen me protestat e opozitës, ngritja e disa pyetjeve është e pashmangshme. Mosbindja civile është shpallur si themeli i aksionit të ri të opozitës, por duket se ajo që mungon në këtë ekuacion është kontributi personal i liderit të saj, Sali Berisha. Çështja e parë që lind natyrshëm është kjo: pse mosbindja civile nuk fillon nga vetë Berisha?
Berisha ka deklaruar në mënyrë të përsëritur se është një i burgosur politik, se arresti i tij shtëpiak është i padrejtë dhe se ai është duke mbajtur një qëndrim të fortë kundër një regjimi të korruptuar. Nëse kjo është e vërtetë, a nuk do të ishte akti më i fuqishëm i mosbindjes—ai që do të ndizte zemrat e shqiptarëve—dalja e tij nga arresti shtëpiak dhe drejtimi personal i protestës? A nuk do të ishte kjo më e fuqishme se çdo molotov apo përplasje me policinë? Pyetja është e thjeshtë, por e rëndësishme: nëse kërkohet që qytetarët të sakrifikojnë dhe të rezistojnë, çfarë po sakrifikon vetë lideri i tyre?
Në histori, kemi shembuj të qartë të mosbindjes civile të vërtetë. Aktivistja Rosa Parks në vitin 1955 refuzoi të zbatojë ligjin e padrejtë të ndarjes racore duke mos e liruar vendin në autobus. Ai akt i thjeshtë ndezi lëvizjen për të drejtat civile në Shtetet e Bashkuara. Po kështu, Nelson Mandela qëndroi në burg për dekada, por kur doli, ai e udhëhoqi vendin drejt lirisë. Mosbindja civile e tyre nuk ishte vetëm një retorikë; ishte sakrificë personale për të mirën e shoqërisë.
Pyetja tjetër që ngrihet është nëse kemi të bëjmë me një kalkulim politik. A është ky një akt që Berisha e ndjek me rehati, ndërkohë që kërkon nga të tjerët të përballen me dhunën e rrugës? Nga një perspektivë publike, duket sikur ndërsa ai qëndron në arrest shtëpiak, rrethi i tij ekonomik vazhdon të funksionojë normalisht, madje duke përfituar nën qeverinë Rama që Berisha e kritikon kaq ashpër. A po shohim një luftë të vërtetë për ndryshim apo thjesht një lojë politike ku Berisha është i pozicionuar mirë dhe nuk ka asnjë arsye reale për të sakrifikuar më shumë?
Një tjetër çështje që duhet të shqyrtohet është nëse Berisha dhe Rama, pavarësisht se janë kundërshtarë politikë, përfaqësojnë dy anë të së njëjtës medalje. Të dy kanë mbajtur pushtet të madh në Shqipëri dhe, megjithatë, cikli i korrupsionit, stagnimit ekonomik dhe paqëndrueshmërisë politike vazhdon të jetë i pranishëm. Sa të ndryshëm janë vërtet ata? Nëse rrethet e tyre vazhdojnë të përfitojnë, pavarësisht se kush është në pushtet, a kemi të bëjmë me një sistem që kërkon reformë rrënjësore, dhe jo thjesht me ndërrimin e një lideri?
Protestat e opozitës janë një reagim legjitim ndaj një qeverie që shumë qytetarë ndihen se nuk po i përfaqëson. Por, mosbindja civile e vërtetë kërkon sakrificë të vërtetë nga liderët e saj, dhe jo thjesht thirrje për veprim nga prapaskenat. Nëse Berisha dëshiron të jetë lideri që ndryshon fatin e vendit, atëherë hapi i tij i ardhshëm duhet të jetë i qartë: të thyejë arrestin shtëpiak dhe të përballet me burgun nëse është e nevojshme. Vetëm atëherë populli do të besojë se kauza e tij është e sinqertë dhe jo thjesht një manovër politike.
Çdo gjë tjetër është vazhdim i status quo-së, ku elitat politike dhe ekonomike, qoftë në krahun e Berishës apo të Ramës, vazhdojnë të përfitojnë, ndërsa populli shqiptar mbetet i zhgënjyer dhe i harruar. Nëse kërkohet ndryshim i vërtetë, ai duhet të vijë nga rrënimi i këtij sistemi të tërë, jo thjesht nga ndërrimi i një lideri me një tjetër që luan të njëjtën lojë.
Pyetja është e thjeshtë: a do të jetë Berisha ai që do ta cojë mosbindjen civile deri në fund, apo do të vazhdojë të jetë një lojtar në një skemë politike që qytetarët kanë parë shumë herë më parë? Vetëm veprimet e tij, më shumë se çdo fjalë, do të përcaktojnë të ardhmen e Shqipërisë.