Prej datës 1 korrik 2025, Agjencia Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) nuk ekziston më. Një kapitull historik në politikën e jashtme amerikane mbyllet, ndërsa ndihma e huaj do të menaxhohet tashmë drejtpërdrejt nga Departamenti Amerikan i Shtetit (DASH).
Lajmi u bë publik nga vetë Sekretari Amerikan i Shtetit, Marco Rubio, i cili përmes një deklarate zyrtare e cilësoi këtë vendim si një “epokë të re të partneritetit global, paqes, investimeve dhe prosperitetit”. Rubio theksoi se analizat e brendshme të qeverisë amerikane zbuluan se USAID kishte dështuar të përmbushte objektivat strategjike të interesit kombëtar dhe, në shumë raste, kishte promovuar ide anti-amerikane dhe modele bamirësie joefektive.
Shqipëria mes përfituesve kryesorë
Në rajonin e Ballkanit, Shqipëria ka qenë një ndër përfitueset kryesore të fondeve të USAID. Sipas të dhënave të publikuara më herët këtë vit nga Richard Grenell, i dërguari special i Presidentit Donald Trump për krizat ndërkombëtare, organizatat joqeveritare shqiptare kanë përfituar 189 milionë dollarë në periudhën 2020–2024.
Në total, USAID ka shpërndarë 1.7 miliardë dollarë në Ballkanin Perëndimor gjatë këtyre katër viteve, para që sipas Grenell nuk janë monitoruar në mënyrë efektive dhe shpesh janë përdorur për të financuar agjenda që nuk përputhen me interesin kombëtar të SHBA.
Rubio: Koha e llogaridhënies ka ardhur
Sekretari Rubio theksoi se USAID kishte humbur busullën strategjike, duke përdorur ndihmën si një instrument të shtrirjes bamirëse, në vend të një mekanizmi të politikës së jashtme në funksion të interesave amerikane. Ai siguroi se nga tani e tutje, çdo ndihmë e huaj do të kalojë përmes strukturave të DASH-it, ku do të ketë strategji të qarta, transparencë dhe më shumë efikasitet.
Kjo reformë radikale synon gjithashtu të forcojë pozicionin gjeopolitik të SHBA-së përballë modelit të ndihmës së huaj të Kinës, të cilin Rubio e cilësoi si “shfrytëzues dhe të pamëshirshëm ndaj vendeve në zhvillim”.
Pse u mbyll USAID?
Sipas administratës Trump dhe Sekretarit Rubio, USAID nuk po përmbushte më objektivat e politikës së jashtme të SHBA dhe shpesh përfundonte duke financuar grupe që nuk ishin në linjë me interesin kombëtar amerikan.
Çfarë ndodh me fondet që pritej të shpërndaheshin?
Ato do të menaxhohen nga Departamenti i Shtetit, përmes një strukture të re ndihme të huaj, që premton më shumë llogaridhënie dhe transparencë.
Si ndikohen OJF-të shqiptare?
OJF-të që më parë financoheshin nga USAID pritet të përballen me një zhvendosje të fortë në mënyrën se si aplikojnë dhe justifikojnë projektet, pasi çdo financim i ri do të kalojë përmes kritereve më të forta politike dhe strategjike.
A është fundi i USAID edhe fundi i ndihmës amerikane në Shqipëri?
Jo, por ndihma nuk do të jetë më e pakushtëzuar. Ajo do të lidhet drejtpërdrejt me prioritetet e SHBA-së në rajon dhe marrëdhënien me aktorët lokalë që përfaqësojnë këto prioritete.
Mbyllja e USAID përbën një nga ndryshimet më të mëdha në politikën ndërkombëtare të ndihmës që nga Lufta e Ftohtë. Shqipëria, që ka përfituar ndjeshëm nga kjo agjenci, pritet të hyjë në një fazë të re, ku bashkëpunimi me SHBA-në do të varet më shumë nga përputhja strategjike politike dhe më pak nga aplikimet rutinë të OJF-ve. Një epokë e re fillon, por me sfida të reja për transparencën, ndikimin dhe partneritetin.