Departamenti amerikan i Shtetit i ka bërë të qartë Serbisë se nuk do të ketë më “biznes të zakonshëm” me Rusinë, në vijim të sanksioneve të ashpra të vendosura ndaj Industrisë së Naftës së Serbisë (NIS). Këto masa janë pasojë e lidhjeve të ngushta mes NIS-it dhe kompanive shtetërore ruse Gazprom Neft dhe Surgutneftegas, të cilat prej kohësh janë pjesë e rrjetit ekonomik dhe strategjik të Moskës.
Sanksionet vijnë si një goditje e ashtuquajtur për “rrezik sekondar,” duke synuar të pengojnë financimin dhe rrjetet e prokurimit të Rusisë, të cilat përdoren për të mbështetur luftën në Ukrainë. Për më tepër, këto masa kërkojnë eliminimin e pronësisë së plotë ruse në NIS, duke mos toleruar as uljen e kapitalit rus në nivele më të vogla.
Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, e ka cilësuar këtë zhvillim si “të rëndë dhe serioz” dhe ka theksuar se Serbia është nën presion të madh për të larguar ndikimin rus nga sektori i saj strategjik i energjisë. Ai ka deklaruar se kërkesat për largimin e plotë të Rusisë nga pronësia e NIS-it do të kenë ndikim të madh mbi ekonominë e vendit.
Një qëllim i qartë: Ndërprerja e ndikimit rus në rajon
DASH ka ripërsëritur angazhimin e SHBA-së për të parandaluar përdorimin e energjisë si një mjet shtypjeje nga Kremlini, duke u përqendruar në uljen e të ardhurave që Moska përfiton nga eksportet e saj të energjisë. Kjo përfshin ndalimin e qasjes së kompanive ruse në tregjet perëndimore dhe sigurimin e diversifikimit të burimeve të energjisë për partnerët globalë.
Serbia është përballur me një dilemë të madhe: të ndjekë një linjë më të pavarur nga Rusia, duke diversifikuar burimet e saj të energjisë, ose të përballet me kufizime ekonomike dhe diplomatike të mëtejshme. NIS-i, si kompania kryesore e naftës në vend, ka një rol kyç në këtë skenar, pasi zotëron mbi 400 pika karburanti në Serbi dhe rajon, përfshirë Bosnjë dhe Hercegovinën, Rumaninë dhe Bullgarinë.
Historia e sanksioneve dhe ndikimi në NIS
Lidhjet e NIS-it me Gazprom Neft, që nga viti 2022, kanë qenë pika kryesore e kritikave ndërkombëtare. Me Gazprom Neft që zotëron 50% të aksioneve të NIS-it dhe Republika e Serbisë që mban 29.87% të tyre, presionet për t’u distancuar nga Rusia janë rritur ndjeshëm. Për më tepër, Gazprom Neft është nën sanksione që nga viti 2014 për shkak të aneksimit të Krimesë, çka ka ndaluar aksesin e saj në tregjet perëndimore.
Pavarësisht kësaj, NIS-i ka vazhduar të luajë një rol të madh në ekonominë e Serbisë, por me sanksionet e fundit, vijueshmëria e operacioneve të saj është vënë në pikëpyetje. Diversifikimi i pronësisë dhe burimeve të furnizimit mbeten sfidat kryesore për Serbinë në muajt në vijim.