Lajmi se ish-ambasadorja amerikane në Shqipëri, Yuri Kim, është emëruar si drejtoreshë e lartë në gjigantin e naftës dhe gazit ExxonMobil, ka tronditur opinionin publik. Jo vetëm për peshën e postit, por edhe për faktin se kjo kompani është përmendur drejtpërdrejt në aferën e dy TEC-eve lundruese në Vlorë, një projekt që u shfaq si zgjidhje emergjente për energjinë, por që rezultoi një fiasko e shtrenjtë për qytetarët shqiptarë.
Nga memorandumi i vitit 2021 tek kontrata e TEC-eve
ExxonMobil hyri në skenën shqiptare në vitin 2021 përmes një memorandumi mirëkuptimi me qeverinë e Edi Ramës dhe kompaninë Excelerate Energy, ku prezente ishte edhe Yuri Kim. Marrëveshja u quajt “akt i jashtëzakonshëm për Shqipërinë”, duke e pozicionuar vendin si pikë hyrëse të gazit të lëngshëm amerikan në Ballkan. Por pak muaj më vonë, emri i ExxonMobil u lidh edhe me një projekt shumë të diskutueshëm: dy anije gjeneratorë të sjella në Vlorë me një kontratë qiraje që i kushtoi shtetit shqiptar 68 milionë dollarë.
Çdo ditë e qëndrimit të këtyre TEC-eve lundruese i kushtonte buxhetit publik rreth 90 mijë euro, ndërkohë që ato pothuajse nuk prodhuan asnjë kilovat-orë energji. Në të njëjtën kohë, çmimi i energjisë në tregjet ndërkombëtare ra, duke e bërë marrëveshjen jo vetëm të panevojshme, por edhe të dëmshme financiarisht.
Balluku dhe Kim – dyshja që “bekoi” projektin
Në kulmin e krizës energjetike të vitit 2022, ministrja Belinda Balluku, e shoqëruar nga ambasadorja Yuri Kim, inspektoi nga afër anijet-gjeneratorë. Balluku falënderoi publikisht ExxonMobil për ndihmën në realizimin e projektit, ndërsa Kim e paraqiti si një investim në sigurinë energjetike të një vendi aleat të NATO-s.
Por realiteti ishte krejt tjetër: TEC-et mbetën të ankoruara në gjirin e Vlorës, duke ndotur mjedisin dhe duke thithur miliona nga buxheti i shqiptarëve, pa dhënë energjinë e premtuar. Ambientalisti Lavdosh Ferruni paralajmëroi se ndotja që ato prodhonin do të ishte e barabartë me 100 mijë makina që lëviznin çdo ditë në qytet. Për këtë denoncim, ai u përball edhe me padi penale nga kompanitë e përfshira.
Nga Vlora në Texas – një derë e hapur?
Sot, fakti që Yuri Kim ka kaluar drejtpërdrejt nga posti i ambasadores në një post drejtues tek ExxonMobil ngre pikëpyetje të mëdha mbi konfliktin e interesit. A ishte ambasadorja një ndërmjetëse e një kontrate të dyshimtë që i shërbeu më shumë korporatave sesa qytetarëve shqiptarë? A është kjo një formë “shpërblimi” për rolin e saj në legjitimimin e një marrëveshjeje që ka ngarkuar me miliona euro taksapaguesit e një vendi të varfër si Shqipëria?
Protestat në Vlorë dhe heshtja e qeverisë
Ndërkohë, TEC-et lundruese mbeten të ankoruara në Gjirin e Vlorës. Aktivistët dhe qytetarët kanë dalë në protesta duke kërkuar largimin e tyre, duke i cilësuar si “simbol i korrupsionit dhe i tradhtisë ndaj interesit publik”. Pankarta si “Gjiri i Vlorës është i yni, TEC-et janë të maskarenjve” tregojnë hapur revoltën popullore.
Por qeveria e Edi Ramës dhe ministrja Balluku shmangin çdo përgjegjësi, duke e kaluar barrën tek partnerët ndërkombëtarë dhe duke mbajtur në heshtje një nga aferat më të mëdha energjetike të viteve të fundit.
Një skandal me jehonë ndërkombëtare
Emërimi i Yuri Kim tek ExxonMobil nuk është thjesht një rotacion karriere. Ai është një rast tipik i dyerve rrotulluese, ku diplomacia dhe korporatat bashkohen në dëm të interesit publik. Për Shqipërinë, është një tjetër provë se pushteti politik përdor ndikimin ndërkombëtar për të justifikuar kontrata të dyshimta që prodhojnë vetëm kosto për qytetarët. Për SHBA, është një test i besueshmërisë së saj si aleat që pretendon të ndihmojë demokracitë e brishta, por që shpesh përfundon duke përforcuar praktikat klienteliste dhe autokratike.
Në fund, ajo që mbetet është kontrata e TEC-eve – një projekt i dështuar që ka gllabëruar miliona, ka ndotur mjedisin dhe ka minuar besimin e shqiptarëve tek institucionet. Sot, me Yuri Kim në krye të ExxonMobil, ky skandal merr një dimension edhe më të hidhur: ndërsa Shqipëria paguan faturën, përfituesit e vërtetë ngjiten edhe më lart në shkallën e pushtetit global.