Ndërhyrjet pranë Parkut Kombëtar të Butrintit kanë hapur një nga debatet më të nxehta të viteve të fundit mbi integritetin e trashëgimisë shqiptare. Studiuesi dhe ish-drejtori i Butrintit, Auron Tare, ka akuzuar publikisht Ministrinë e Kulturës se ka lejuar ndërhyrje të paligjshme dhe të dëmshme, duke shkatërruar një vendbanim antik dhe falsifikuar dokumente për t’i hapur rrugë ndërtimit të një resorti privat në një zonë të mbrojtur.
Sipas Tares, punimet po kryhen rreth 50–100 metra larg “Murit të Demës”, një monument unikal i shekullit IV p.K., i përfshirë zyrtarisht në hartën e kufijve të Parkut Kombëtar të Butrintit. Për studiuesin, minimizimi i rëndësisë së zonës dhe justifikimi i ndërhyrjeve nga Ministria e Kulturës përbëjnë një akt të rëndë institucional, me pasoja të pakthyeshme.
Akuzat Qendrore: Shkatërrim, Falsifikime Dhe Heshtje Institucionale
Në analizën e tij publike, Tare deklaron se:
- është shkatërruar një vendbanim antik i dokumentuar nga gërmime të mëparshme;
- raportet arkeologjike janë manipuluar për të krijuar përshtypjen e një zone me “vlerë të ulët”;
- procesi është lehtësuar nga drejtues të Fakultetit të Arkeologjisë;
- Ministria e Kulturës ka adoptuar një retorikë nënvlerësuese për rëndësinë e territorit të prekur.
Ai përmend drejtpërdrejt ministren Mirela Kumbaro, të cilën e akuzon se e ka quajtur zonën “një pikëz të vogël”, duke relativizuar përmasat e dëmit. Për Taren, ky është një interpretim i rrezikshëm që hap rrugën për trajtimin e Butrintit si territor negociues në funksion të investimeve private.
Pamjet e transmetuara nga VOA, sipas tij, tregojnë shkallën e ndërhyrjes, të cilën ai e përshkruan si “pamje bombardimesh”, duke nënvizuar se situata nuk përputhet me statusin ligjor të zonës si pjesë integrale e Parkut Kombëtar.
Një Monument 2300-Vjeçar Nën Presion
Në qendër të debatit qëndron Muri i Demës, një vepër fortifikuese monumentale e ngritur për të mbrojtur qytetin antik të Butrintit në pikën strategjike midis liqenit dhe detit. Për dy mijë vite, muri ka mbijetuar sulmeve të romakëve, hunëve, ostrogotëve, sllavëve, normanëve e deri otomanëve. Sipas Tares, asnjë pushtues nuk e rrëzoi dot këtë vepër, ndërsa sot rreziku vjen nga zhvillimet moderne dhe nga vendimmarrja institucionale.
Për Taren, ky kontrast përbën thelbin e tragjedisë: një monument që nuk u prek as nga barbaritë e lashtësisë, sot gjendet nën kërcënimin e ndërtimeve të shekullit XXI.
Ironia e Kavafit dhe Pyetja Themelore: Kush Është “Barbari” Sot?
Pjesa e fundit e reagimit të studiuesit merr një ton letrar, duke iu referuar poezisë së Konstantinos Kavafis “Duke pritur barbarët”. Në interpretimin e Tares, metafora e Kavafit është e frikshme në aktualitet: monumentet e Butrintit kanë pritur me shekuj një rrezik të jashtëm, ndërsa sot rreziku vjen nga brenda, nga vendimet dhe heshtja e institucioneve.
Pyetja që ngre në fund — “Po vallë tani ç’do bëjmë ne pa barbarët?” — përbën një akuzë të drejtpërdrejtë ndaj indiferencës politike dhe akademike, të cilën ai e konsideron po aq shkatërruese sa ndërhyrjet fizike në terren.
Një Debat Që Pritet Të Thellohet
Çështja e Butrintit shkon përtej një konflikti mes një studiuesi dhe një ministrie. Ajo ngre pyetje të thella për mënyrën se si planifikohet zhvillimi, si mbrohet trashëgimia dhe si trajtohen zonat e mbrojtura kur përplasen me interesat ekonomike.
Ndërkohë që opinioni publik kërkon sqarime, deklaratat zyrtare mbeten të pakta, dhe dinamika politike e ditëve të fundit sugjeron se tema do të zgjerohet në debat kombëtar.
Butrinti, një nga pasuritë më të çmuara arkeologjike të vendit, po bëhet kështu një provë e madhe për politikën e trashëgimisë kulturore në Shqipëri — dhe një pyetje e hapur për të ardhmen: deri ku mund të shkojë zhvillimi dhe ku fillon detyrimi për të ruajtur historinë?