Një nen i propozuar në projekt-Kodin e ri Penal të Republikës së Shqipërisë ka ngritur shqetësime serioze mbi të ardhmen e lirisë së medias dhe të drejtës së qytetarëve për informim. Bëhet fjalë për Nenin 267, i cili parashikon dënime të rënda për përvetësimin, përpunimin dhe shpërndarjen e të dhënave elektronike, përfshirë edhe ato që kanë karakter të rëndësishëm publik.
Neni përbëhet nga gjashtë pika, të cilat në pamje të parë synojnë mbrojtjen e sistemeve të informacionit, por në praktikë mund të shndërrohen në një instrument të fuqishëm për censurë dhe ndëshkim të gazetarëve, sinjalizuesve dhe vetë qytetarëve që ndajnë informacion në rrjete sociale.
Çfarë parashikon Neni 267?
- Përvetësimi apo përpunimi i të dhënave pa autorizim, në rrjete apo sisteme me rëndësi publike, dënohet me burg nga 6 deri në 12 vjet.
- Nëse kjo bëhet duke thyer masat e sigurisë për qëllime si klonimi i të dhënave apo përdorimi i tyre për veprime të tjera të paligjshme, dënimi rritet me një të tretën.
- Nëse të dhënat që janë përvetësuar publikohen në media apo platforma komunikimi, dënimi shtohet edhe me gjysmën e tij.
- Për përpunimin apo deformimin e të dhënave që nuk kanë lidhje me rendin publik apo mbrojtjen, parashikohet burg nga 3 deri në 8 vjet.
- Shpërndarja e këtyre të dhënave rrit automatikisht dënimin me gjysmën e tij.
- Edhe personat e tretë që rishpërndajnë informacionin e publikuar, nëse janë në dijeni të “paligjshmërisë” së tij, rrezikojnë deri në 4 vjet burgim.
Pse ky nen rrezikon lirinë e shtypit?
Sipas analizës së ekspertëve të të drejtës dhe të drejtave të njeriut, ky nen:
- Kriminalizon gazetarinë investigative, veçanërisht kur ajo mbështetet në dokumente të siguruara nga sinjalizues apo rrjedhje informacioni.
- Nuk përfshin asnjë klauzolë mbrojtëse për mediat, edhe kur raportimi ka të bëjë me interes publik, si në rastet e korrupsionit apo abuzimit me pushtetin.
- Përdor terma të vagullt si “sistem me rëndësi të veçantë publike” apo “dijeni për paligjshmëri”, që lënë hapësirë për interpretime të gjera dhe arbitrare.
- Ndëshkon edhe qytetarët e zakonshëm, të cilët, duke shpërndarë një informacion të publikuar nga media, mund të përballen me ndjekje penale.
Alarm për censurë dhe represion
Nëse ky nen miratohet në formën aktuale, çdo media që boton një informacion të rrjedhur nga sistemet publike, qofshin ato email-e të institucioneve, dokumente tenderësh apo biseda që dëshmojnë shkelje, mund të penalizohet me burgim të gjatë.
Më tej, edhe çdo qytetar që ndan këtë informacion në rrjetet sociale si Facebook, Instagram apo TikTok, mund të përfundojë nën hetim dhe burgim nëse autoritetet vlerësojnë se ka qenë “në dijeni” që burimi ishte i paligjshëm.
Kjo krijon një efekt frikësues (chilling effect) që ndalon gazetarët të raportojnë, qytetarët të ndajnë, dhe opinionin publik të formohet në mënyrë të lirë dhe të informuar.
Kërkesa për ndryshim urgjent
Shoqatat e gazetarëve, organizatat për liritë civile dhe grupet e mbrojtjes së sinjalizuesve i bëjnë thirrje Kuvendit të Shqipërisë që të rishikojë menjëherë këtë nen, duke përfshirë:
- Përjashtime të qarta për gazetarinë në interes publik.
- Mbrojtje për sinjalizuesit që ekspozojnë korrupsionin.
- Përcaktime të sakta dhe të kufizuara për “të dhëna me rëndësi publike”.
- Ndalim të ndjekjes penale për qytetarët që rishpërndajnë informacionin në mënyrë të mirëbesuar.
Në emër të “sigurisë së të dhënave”, projekt-Kodi Penal po ndërton një mur ligjor kundër transparencës dhe fjalës së lirë. Nëse ky nen miratohet në formën aktuale, Shqipëria rrezikon të kthehet në një vend ku gazetaria investigative është krim dhe rrjetet sociale janë minë me sahat për këdo që guxon të informojë apo të informohet.
Ky është momenti për të folur, për të protestuar dhe për të mbrojtur lirinë e medias si themel të çdo shoqërie demokratike.