Një precedent që tronditi themelet e shtetit të së drejtës: vrasja e gjyqtarit Astrit Kalaja brenda sallës së Gjykatës së Apelit nuk është vetëm një akt kriminal, por një mesazh brutal ndaj sistemit të drejtësisë. Për herë të parë në historinë e vendit, një përfaqësues i drejtësisë ekzekutohet në ambientet ku jepet drejtësi.
Nga shpërthimi në Vlorë te plumbat në Tiranë
Në vitin 2011, Shqipëria u trondit nga vrasja me eksploziv e gjyqtarit Skerdilajd Konomi në Vlorë. Automjeti i tij shpërtheu në lëvizje, në një atentat tipik mafioz që edhe sot mbetet pa autor.
Katërmbëdhjetë vjet më vonë, historia përsëritet, por këtë herë në zemër të sistemit. Astrit Kalaja, gjyqtar i Apelit, u qëllua me armë zjarri gjatë seancës gjyqësore nga Elvis Shkëmbi, një 30-vjeçar që tashmë është arrestuar.
Ky akt, më shumë se një krim individual, ngre pikëpyetje të mëdha mbi sigurinë në gjykata, ku sipas ligjit, mbrojtja e jetës së gjyqtarëve dhe prokurorëve duhej të ishte absolute.
Kur drejtësia bëhet shënjestër
Precedentët janë të shumtë. Që nga viti 1999, pesë persona me lidhje të drejtpërdrejtë me sistemin e drejtësisë — gjyqtarë, prokurorë, avokatë apo familjarë të tyre — janë vrarë në atentate mafioze, që vijojnë të mbeten të pazbardhura.
- Kozeta Hyseni, vajza e një prokurori, u masakrua në Qytetin Studenti në 1999, në një akt që dyshohet si hakmarrje për detyrën e të atit.
- Po atë vit, Kleanthi Koçi, kryetari i Dhomës së Avokatisë, humbi jetën pas një atentati të sofistikuar në Tiranë.
- Në vitin 2003, Genci Sina, shoferi i prokurorit të përgjithshëm Theodhori Sollaku, u vra pranë Piramidës, një atentat që besohet të ketë qenë mesazh ndaj prokurorit të kohës.
- Në 2019, Ravik Gurra, avokat në Elbasan, u ekzekutua në një lokal publik, në një atentat që ekspozoi sërish lidhjet mes krimit dhe sistemit të drejtësisë.
- Po atë vit, Andi Maloku, shoferi i prokurorit Arjan Ndoja, mbeti i vrarë në atentatin pranë mbikalimit të Shkozetit në Durrës — një sulm që kishte si objektiv vetë prokurorin Ndoja.
Kur shteti humbet kontrollin mbi sigurinë
Pavarësisht reformave të shumta në drejtësi, krimi ka treguar vazhdimisht se mund të godasë aty ku ligji duhet të jetë më i fortë. Dosjet e pazbardhura, autorët që zhduken pa gjurmë, dhe mungesa e përgjegjësisë institucionale kanë krijuar një kulturë frike dhe mosbesimi në gjykata.
Ngjarja e 6 tetorit 2025 në Tiranë zbulon një të vërtetë të hidhur: sistemi nuk është më i mbrojtur nga krimi, përkundrazi — është bërë objekt i tij.
Reagimet dhe pasojat
Pas ngjarjes, reagimet politike ishin të menjëhershme.
Sali Berisha e quajti aktin “një dëshmi të kontrollit të rendit nga krimi”, ndërsa Edi Rama kërkoi ashpërsim të Kodit Penal dhe rishikim të sistemit të sigurisë në gjykata, duke theksuar se “siguria nuk mund të lihet në dorë të policive private”.
Por për qytetarët e thjeshtë, këto deklarata janë më shumë shprehje paniku politik sesa zgjidhje reale.
Pse vrasja e Astrit Kalajas është unike?
Sepse është rasti i parë në historinë shqiptare kur një gjyqtar vritet brenda një institucioni të drejtësisë gjatë detyrës.
A janë zbardhur atentatet e mëparshme ndaj përfaqësuesve të drejtësisë?
Jo. Pothuajse të gjitha kanë mbetur pa autor, përfshirë edhe rastet Konomi dhe Gurra.
Çfarë tregon kjo për sistemin gjyqësor shqiptar?
Tregon dobësi institucionale, mungesë të mekanizmave realë të mbrojtjes dhe dështim të kulturës së llogaridhënies.
Një plagë e hapur në sistemin e drejtësisë
Vrasja e gjyqtarit Astrit Kalaja është më shumë se një akt individual — është dëshmia më e fortë se shteti shqiptar nuk ka ende kontroll të plotë mbi rendin dhe drejtësinë.
Në një vend ku krimi hyn në gjykatë me armë në brez, çdo reformë që flitet në sallat e politikës mbetet një fjalë e zbrazët.