Shqipëria pritet të ripozicionohet qartësisht në konceptimin binar të gjinisë. Grupi parlamentar socialist ka depozituar 22 amendamente ndaj projektligjit për barazinë gjinore, duke shfuqizuar termin “gjinia e tretë” dhe duke zëvendësuar formulimin “pavarësisht përkatësisë gjinore” me “trajtim të barabartë mes grave dhe burrave”. Nisma mban firmën e kreut të grupit, Taulant Balla, dhe synon, sipas relacionit shoqërues, “rikthimin e konceptit klasik” në legjislacion.
Çfarë Ndryshon Konkretisht
- Heqet “përkatësia gjinore” nga neni 1 pika 2 dhe futet formula “trajtim i barabartë mes grave dhe burrave”.
- Fshihet termini “përkatësi e shumëfishtë” në 15 raste përgjatë projektligjit.
- Eliminohen togfjalësha si “ka kuptim gjithëpërfshirës”, “ndërlidhja/kombinimi i gjinisë me karakteristika të tjera”, që, sipas PS, e zhvendosin ligjin nga binariteti burrë/grua.
Arsyetimi Juridik I PS
Në relacion theksohet se:
- Legjislacioni në fuqi (ligjet kundër diskriminimit, Kodi i Familjes, Kodi i Punës, ligji për nëpunësin civil) operon mbi konceptin binar “burrë” dhe “grua”, prandaj futja e nocioneve të reja do të sillte mosharmonizim.
- Jurisprudenca e Gjykatës së Drejtësisë së BE-së mbron personat transgender nga diskriminimi përmes interpretimit të gjinisë, jo përmes njohjes së një “gjinie të tretë”.
- Acquis-i i BE-së për barazinë gjinore (p.sh. Direktiva 2006/54/KE) nuk parashikon kategori përtej burrë/grua; prandaj përafrimi me të duhet të bëhet brenda këtij kornize.
Çfarë Nënkupton Heqja E “Përkatësisë Së Shumëfishtë”
Sipas relacionit, termi “përkatësi e shumëfishtë” ka synuar të përfshijë identitete komplekse (p.sh. mosha, aftësia e kufizuar, origjina e imigrantëve, etnia, orientimi seksual, statusi socio-ekonomik). Heqja e tij, thotë PS, nuk cenon mbrojtjen nga diskriminimi, por qartëson se boshti ligjor i barazisë gjinore mbetet binariteti. Me këtë, projektligji harmonizohet me pjesën tjetër të legjislacionit kombëtar dhe me standardet e BE-së për barazinë në punë dhe trajtim të barabartë.
Pse Tani?
Debati publik mbi “gjinítë përtej binaritetit” është rritur, por PS argumenton se shoqëria shqiptare e koncepton gjininë në mënyrë binare dhe se ndryshimet duhet të jenë koherente me realitetin shoqëror dhe normativ. Nisma synon të parandalojë interpretime të gjera që, sipas relacionit, e zbehin objektin dhe harmoninë e ligjeve ekzistuese.
Pasojat Praktike
- Institucionet publike dhe punëdhënësit do të referohen eksplicit te barazia mes grave dhe burrave, pa terminologji gjithëpërfshirëse mbi përkatësi të tjera gjinore.
- Organet e mbikëqyrjes të barazisë dhe anti-diskriminimit do të zbatojnë standarde binare, duke përdorur mekanizmat ekzistues për mbrojtjen e personave transgender brenda kornizës “diskriminim mbi bazë gjinie”.
- Harmonizimi me BE-në do të deklarohet në linjë me direktivat aktuale, pa hyrë në kategoritë “gjini e tretë” që nuk janë pjesë e acquis-it.
Çfarë Të Prisni Më Pas
Amendamentet do të kalojnë në proces komisionesh dhe më pas në seancë plenare. Nëse miratohen, terminologjia e re do të bëhet standard ligjor, duke vulosur binaritetin si bosht të barazisë gjinore në Shqipëri.
A legalizohet “gjinia e tretë”?
Jo. Drafti e përjashton shprehimisht; mbeten vetëm dy gjini: burrë dhe grua.
A humbin mbrojtje personat transgender?
Sipas relacionit, jo: mbrojtja mbetet përmes ndalimit të diskriminimit mbi bazë gjinie, pa krijuar kategori të reja ligjore.
A është kjo në përputhje me BE-në?
PS thotë po: acquis-i i BE-së nuk parashikon “gjini të tretë”; mbrojtja bëhet përmes barazisë gjinore burrë/grua dhe jurisprudencës për diskriminimin.
Çfarë ndryshon në praktikë?
Termat gjithëpërfshirës hiqen, standardi i barazisë spostohet qartësisht te burrë/grua, dhe harmonizohet me ligjet kombëtare ekzistuese.
Me 22 amendamente që shfuqizojnë “gjinínë e tretë” dhe fokusojnë ligjin te barazia burrë/grua, PS synon të mbyllë debatin normativ mbi konceptet extra-binarë dhe të rreshtojë kornizën shqiptare me leximin klasik të barazisë gjinore dhe me standardet aktuale të BE-së.