Raporti i fundit i Departamentit Amerikan të Shtetit për të Drejtat e Njeriut në Shqipëri për vitin 2024 ka nxjerrë në pah një tablo të zymtë të gjendjes së lirive dhe të drejtave, duke evidentuar probleme të përsëritura që nga liria e medias, presioni ndaj gazetarëve, deri te moszbatimi i ligjeve të punës dhe mungesa e funksionimit të plotë të sistemit të drejtësisë.
Mungesë Progresi Dhe Problemet Strukturore
Sipas raportit, nuk ka patur ndryshime të rëndësishme në gjendjen e të drejtave të njeriut gjatë vitit, duke treguar se reformat e premtuara nuk kanë dhënë rezultat. Lista e shqetësimeve kryesore përfshin:
- Kufizime serioze të lirisë së shprehjes dhe të medias
- Presion të drejtpërdrejtë e indirekt ndaj gazetarëve
- Mungesë të mbrojtjes efektive të punëtorëve
- Vonesa të mëdha gjyqësore dhe mungesë burimesh në sistemin e drejtësisë
Media: Presion Politik, Ekonomik Dhe Kriminal
Raporti vë në dukje se, ndonëse Kushtetuta garanton lirinë e shprehjes, në praktikë kjo e drejtë cenohet përmes:
- Ndikimit të qeverisë, partive politike, biznesit dhe grupeve kriminale mbi mediat
- Shantazhit të bizneseve nga drejtues mediash me kërcënim për mbulim negativ
- Autocensurës së gazetarëve për të shmangur pasoja në punë apo kërcënime fizike
- Vështirësive gjithnjë e më të mëdha për të marrë informacion publik nga institucionet
Punëtorët: Ligje Në Letër, Shkelje Në Terren
Pavarësisht se ligji parashikon pagë minimale, orar pune dhe të drejtën për sindikatë:
- Punëtorët në sektorin privat shpesh paguhen nën minimumin ligjor dhe punojnë mbi orarin e lejuar
- Sindikatat janë të dobëta, të politizuara dhe hasin pengesa për t’u regjistruar
- Punëtorët migrantë shpesh iu konfiskohen pasaportat nga punëdhënësit
- 26% e forcës së punës në sektorin jo-bujqësor është në informalitet dhe jashtë mbrojtjes ligjore
Drejtësia: Vonesa Dhe Mungesë Burimesh
Raporti thekson se mungesa e gjyqtarëve dhe prokurorëve, vonesat procedurale dhe infrastruktura e dobët pengojnë aksesin efektiv në drejtësi. Prejardhja e këtyre problemeve lidhet edhe me procesin e vettingut, i cili ka lënë boshllëqe në sistem.
Asnjë Përparim Thelbësor Në 2024
Në përfundim, raporti përshkruan një realitet ku të drejtat e njeriut mbeten të brishta dhe ku problemet strukturore nuk po adresohen në mënyrë të qëndrueshme. Pavarësisht disa hapave pozitivë, si krijimi i një komisioni ad hoc për dezinformimin, sfidat kryesore mbeten të pandryshuara.
- A e garanton ligji lirinë e shprehjes? Po, por në praktikë ajo cenohet nga presionet politike dhe ekonomike.
- Cilat janë shkeljet më të përhapura të punës? Pagë nën minimumin ligjor, orë të zgjatura pune, mungesë kontratash dhe mosrespektim të sigurisë në punë.
- Si paraqitet sistemi i drejtësisë? I mbingarkuar, me mungesë gjyqtarësh e prokurorësh dhe vonesa të gjata në procese.
- A ka përparim në mbrojtjen e të drejtave? Raporti thotë se nuk ka pasur ndryshime të rëndësishme gjatë vitit 2024.