Një vendim i qeverisë së datës 28 maj 2025 ka hapur rrugën për një nga lëvizjet më të debatueshme të viteve të fundit në fushën e sigurisë kombëtare: prodhimi dhe tregtimi i uniformave ushtarake i kalon një shoqërie të re me kontroll privat. Me vetëm 40% pjesëmarrje shtetërore dhe pa asnjë garanci për përfitim financiar, Shqipëria vendos të tërhiqet nga drejtimi i një sektori strategjik që lidhet drejtpërdrejt me forcat e armatosura, policinë dhe burgjet.
Një marrëveshje ku shteti vjen me tokën, por privati vjen me pushtetin
Në bazë të vendimit nr. 291 të Këshillit të Ministrave, shoqëria shtetërore “KAYO” sh.a. autorizohet të krijojë një kompani të përbashkët me një partner privat për prodhimin e uniformave dhe aksesorëve ushtarakë. Por në vend që të ruajë kontrollin mbi këtë proces jetik për sigurinë kombëtare, shteti heq dorë nga shumica dhe pranon të marrë vetëm 40% të aksioneve.
Për më tepër, nuk bëhet fjalë vetëm për letra: “KAYO” do të kontribuojë me 10,000 metra katrorë pasuri publike, ndërsa privati, përveç shumicës së aksioneve, do të zgjedhë 3/4 e bordit drejtues. Me fjalë të tjera, shteti jep tokën dhe emrin, por vendimmarrja mbetet në duart e investitorit privat.
Treg i garantuar dhe pa garë: çdo uniformë do të vijë nga një burim i vetëm
Një nga pikat më të diskutueshme është se kjo kompani e re pritet të ketë një treg të garantuar, pasi do të furnizojë me uniforma të gjitha strukturat shtetërore: ushtria, policia, garda, burgjet, madje edhe institucionet lokale të sigurisë.
Çfarë do të thotë kjo? Që në dekadat e ardhshme, asnjë tender publik nuk do të zhvillohet për uniformat e shtetit – kontratat do të kalojnë direkt përmes kësaj kompanie të përbashkët, e cila për nga struktura juridike është private në thelb.
Forcat e Armatosura në shërbim të një kompanie? Një praktikë që s’e njeh as NATO
Por gjërat nuk ndalen me kaq. Vendimi parashikon që Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë do të jenë të autorizuara të mbrojnë fizikisht objektet dhe personelin e kompanisë së re. Me urdhër të Komandantit të Përgjithshëm, ushtarakët shqiptarë do të përdoren si roje për një strukturë ku shteti është minoritar.
Një praktikë e tillë është e paprecedentë në vendet demokratike dhe shton shqetësimet për ndarjen e kufijve midis shtetit dhe biznesit.
Fitime? Ende të paqarta. Garanci për interesin publik? Askund
Në të gjithë vendimin, nuk gjendet asnjë fjalë për ndarjen e fitimeve, për kthimin e investimit të shtetit apo për mbrojtjen e interesit publik. Ndërsa pronat, njerëzit dhe tregu i garantuar vihen në dispozicion të kompanisë, askush nuk e di sa – nëse fare – do të përfitojë shteti nga kjo marrëveshje.
As nuk dihet kush do të jetë partneri privat, me çfarë historie apo kapacitetesh, dhe pse është përzgjedhur jashtë çdo gare.
A po rikthehemi te modeli “Air Albania” dhe “Porti i Durrësit”?
Struktura e kësaj marrëveshjeje sjell në kujtesë rastet e mëparshme si “Air Albania”, ku shteti ka vetëm 15% dhe nuk përfiton, apo projekti për Portin e Durrësit, ku 33% e Autoritetit Portual nuk garantojnë asnjë të ardhur.
A është kjo një tjetër skemë ku shteti tërhiqet nga kontrolli, ndërsa grupet e përzgjedhura marrin në dorë sektorë jetikë?
Pse ka rëndësi kjo?
Ky nuk është një projekt thjesht industrial. Ky është një vendim që prek sigurinë, ekonominë dhe funksionimin e shtetit. Uniformat ushtarake nuk janë mallra tregu, janë simbole të sovranitetit dhe garanci për mbrojtjen kombëtare. Dhe kur këto prodhohen e kontrollohen nga privatë të paidentifikuar, pa konkurrencë dhe pa garanci, shtrohet pyetja: kush kontrollon shtetin?
Në një kohë kur transparenca dhe besimi publik në institucionet janë thelbësore, ky vendim ngre më shumë pikëpyetje sesa jep përgjigje. Dhe si gjithmonë, përgjigjet do të duhen dhënë jo vetëm në letra, por edhe para opinionit publik.