Kryeministri Edi Rama prezantoi me krenari projektin e Identitetit Digjital, duke e quajtur një arritje që do ta vendosë Shqipërinë “një vit përpara Bashkimit Europian”. Por pas fjalëve për “inovacion” dhe “inteligjencë artificiale”, qëndron një debat shumë më i thellë: ku përfundon dixhitalizimi dhe ku fillon kontrolli i plotë mbi qytetarin?
Një projekt modernizues apo mekanizëm survejimi?
Rama e cilësoi identitetin digjital si “bazë të kapërcimit të madh drejt së ardhmes”, por kritikët e shohin si një instrument të rrezikshëm të përqendrimit të pushtetit dhe të mbikëqyrjes.
Në thelb, ky sistem i ri do të përfshijë të dhëna biometrike, shëndetësore, financiare dhe juridike në një platformë të vetme – një database kombëtare ku çdo lëvizje, transaksion apo veprim administrativ mund të gjurmohet në kohë reale.
Një model i tillë, që në teori synon efikasitetin, në duart e një pushteti pa balancë institucionale, mund të shndërrohet lehtësisht në një makineri kontrolli dhe manipulimi.
Një vit para Europës, por disa dekada pas lirisë
Kryeministri e paraqiti faktin që Shqipëria do të nisë këtë proces një vit më herët se BE-ja si provë të “përparimit teknologjik”.
Por realiteti është se shpejtësia nuk barazohet me demokraci. Ndërsa vendet e BE-së po debatohen për mbrojtjen e privatësisë dhe kufijtë e të drejtave digjitale, Shqipëria po ecën me ritmin e një shteti që centralizon të gjitha të dhënat e qytetarëve pa një kornizë mbrojtëse të qartë ligjore.
Nëse dikur Enver Hoxha kontrollonte jetën e çdo qytetari përmes spiunazhit dhe dosjeve të Sigurimit të Shtetit, sot një Identitet Digjital pa garanci të forta për lirinë individuale mund të kthehet në versionin modern të së njëjtës logjikë totalitare — vetëm se këtë herë dosja është elektronike.
Një “ëndërr teknologjike” me hije të errëta
Në thelb, projekti mund të ketë qëllime të mira: të ulë korrupsionin, të thjeshtojë procedurat, të eliminojë burokracinë.
Por kur e njëjta qeveri kontrollon sistemin, verifikimin, aksesin dhe të dhënat, pa transparencë të jashtme, rreziku i abuzimit bëhet sistematik.
A do të mbetet “Identiteti Digjital” një mjet për zhvillim, apo do të bëhet simboli i një shteti që di gjithçka, sheh gjithçka dhe kontrollon gjithçka?
Historia na ka treguar se çdo pushtet që i afrohet aq shumë individit, pa kontroll, përfundon duke e shtypur atë.