Departamenti Amerikan i Shtetit ka theksuar se SHBA “nuk i paralajmëron publikisht sanksionet”, por mbetet e përkushtuar për të penguar gjenerimin e të ardhurave të Rusisë dhe rrjeteve të saj financiare, të cilat mbështesin luftën në Ukrainë.
Ky qëndrim pason deklaratën e presidentit serb, Aleksandar Vuçiq, i cili njoftoi se SHBA do të vendosë sanksione ndaj ish-kompanisë shtetërore Industria e Naftës e Serbisë (NIS) për shkak të pronësisë së saj ruse.
Pronarët dhe ndikimi rus në NIS
NIS, e privatizuar në vitin 2008, zotërohet në 50% nga kompania shtetërore ruse Gazprom Neft, ndërsa Serbia mban 29.87% të aksioneve dhe Gazprom kontrollon 6.15%. Kjo marrëveshje u realizua pa tender, për një shumë prej 400 milionë eurosh.
Gazprom Neft ka qenë nën sanksione të BE-së dhe SHBA-së që prej vitit 2014, pas aneksimit të Krimesë nga Rusia, duke humbur qasjen në tregjet perëndimore.
Pasojat e mundshme të sanksioneve
Ekspertët e energjisë në Serbi paralajmërojnë se sanksionet mund të godasin rëndë furnizimin e naftës në vend, sidomos nëse ndërpritet importi përmes tubacionit të naftës JANAF në Kroaci. Ky tubacion është kritikuar për furnizimin e Serbisë me rreth 80% të naftës së saj të importuar.
Millosh Zdravkoviq, një ekspert i energjisë në Beograd, thekson se skenari më i keq për Serbinë do të ishte bllokimi i importit të naftës nga JANAF, duke çuar në probleme të furnizimit brenda dy muajsh.
Kompania kroate JANAF, ndërkohë, ka një kontratë 3-vjeçare për transportin e 10 milionë tonëve naftë deri në fund të vitit 2026. Nëse sanksionet ndërhyjnë në këtë marrëveshje, humbjet do të ndihen në të dy vendet.
Reagimi i SHBA-së dhe NIS-it
Ambasadori amerikan në Serbi, Christopher Hill, shprehu shqetësimin për ndikimin ekonomik të Rusisë përmes NIS-it, ndërsa vetë kompania serbe ka siguruar se aktivitetet dhe zinxhiri i furnizimit vijojnë normalisht.
Në përgjigjen për mediat, NIS tha se Rafineria e Pançevës, ku përpunohet nafta bruto, funksionon në kapacitet të plotë.
Strategjia e Serbisë për të përballuar krizën
Presidenti Vuçiq ka paralajmëruar se po shqyrton mundësinë për të ulur pronësinë ruse në NIS nën 50%, përmes një blerjeje të mundshme nga pala serbe, duke shmangur kështu sanksionet. Ai pritet të diskutojë këtë opsion me zyrtarë rusë dhe amerikanë.
Në rast të vendosjes së sanksioneve, Serbia mund të detyrohet të gjejë burime alternative të furnizimit me naftë, duke intensifikuar marrëdhëniet me partnerë si Azerbajxhani, Iraku dhe Kazakistani, burime që tashmë mbështesin pjesërisht importet serbe.
Sanksionet e mundshme ndaj industrisë së naftës të Serbisë përfaqësojnë një sfidë të rëndësishme jo vetëm për ekonominë serbe, por